vrijdag 16 november 2012

Een sprankelende en ontroerende Faust


Een voorstelling met de titel 'Faust ofte krakeling beneden de louteringsberg' intrigeert alleen al door de titel. In een onnavolgbaar Vlaams ontrolt zich een vervolgens een fenomenale voorstelling. Jan Decleir en Koen de Sutter vormen een speels en duivels duo als Faust en Mefisto. Een duo waarbij Faust zich laat verleiden tot lust en genot. Waarbij alles in het leven een spel wordt, de liefde noch het geloof langer telt.
De tekst van Pjeroo Roobjee is fantastisch, oude woorden, nieuwe woorden, poëtisch en onnavolgbaar Vlaams. Een tekst die zo bijzonder is en toch zo makkelijk er uit komt. De voorstelling is niet alleen sprankelend en vol humor, maar is ook ontroerend. Koen de Sutter is een Gretchen die eerst een dom wichtje lijkt, maar vooral ontroerend is als ze verlaten is en gek van verdriet om de dood van kind. Een weergaloze voorstelling.

De troost van vreemden


Iedereen die wel eens in Venetië is geweest herkent het gevoel waarbij je je afvraagt of je het bruggetje nu al eerder gepasseerd had. Hoewel Googlemaps het makkelijker maakt, was het vorig jaar tijdens de Biënnale af en toe flink zoeken naar de landenpavilloens in de stad. En in 'De troost van vreemden' van Bonheur is er dan opeens een vreemdeling die de man en vrouw aanspreekt. De toeristen worden aangesproken door de gedistingeerde 'ex-pat'. Door degene die de twee culturen verenigd, vertrouwd maar toch ook exotisch. Bekend en spannend.
Zo'n ontmoeting doorbreekt de sleur en lijkt aantrekkelijk. Maar er is een geheim. Een gruwelijk geheim. Hoewel de vreemdeling en zijn mysterieuze vrouw prachtig gestalte krijgen bij Bonheur, ontbreekt het een beetje aan het verlangen bij het jonge paar naar de exotische vreemdeling. Waarom gaan ze mee, en belangrijker waarom keren ze terug .... Dat had in de voorstelling meer reliëf kunnen krijgen.
Het decor is als altijd fantastisch bij Bonheur. Een ronddraaiende trap die ook als Venetiaanse brug fungeert domineert het decor. Enerzijds licht, anderzijds moeilijk te beklimmen en met het onbekende erachter. En dat trekt, meer dan soms verstandig is.

Das Leben auf der Praca Roosevelt


Duits theater is zelden in Rotterdam te zien. Nu was dus de regie te zien die Alize Zandwijk bij Theater Bromen maakte van Das Leben auf der Praca Roosevelt, een nieuw stuk van Dea Loher. Een voorstelling met veel herkenbare Ro Theater elementen: de vormen, de altijd bijzondere Fania Sorel en de muziek van Beppe Costa.
Het is een voorstelling over de levens, de ziekten en de dood op en rond het Roosevelt plein in Sao Paolo. Het zijn heftige verhalen. Verhalen over de politieman die zijn zoon uit de drugshandel wil halen en daarmee onbedoeld zijn gruwelijke dood op zijn geweten heeft. Welk leven rest hem dan nog? En zijn vrouw die hem verliet? De transseksueel en haar vriendin die onverwacht sterft. De zakenman die niet meer in wapens wil handelen en toch onverwacht liefde vindt bij de dame die de bingogetallen opleest. Gewone mensen met bijzondere verhalen, vaak met een zwaar lot. Een lot dat soms wel wat ver van je eigen leven afstaat. Maar het spel is intens en raakt je.

Foto: Joerg Landsberg

Wat zag ik de laatste weken...

Een blog bijhouden vereist tijd, energie en discipline en soms zijn er wel eens tijden dat die combinatie er niet in voldoende mate is. De afgelopen weken koos ik er voor wel dingen te zien, maar schreef ik er minder over. Maar nu de winter valt, weer een overzicht en als het goed gaat weer regelmatig een terugblik op wat ik zag.
Maar kort nog een paar hoogtepunten van de laatste weken.
Na het fantastische San Francisco van De Warme Winkel was er ook Luitenantenduetten. Een tere voorstelling over het belang van kunst, zelfs als al het andere wordt bedreigd. Nog even wachten want over twee weken zijn ze weer in Rotterdam.
Trommelen in de nacht van het Rotheater was prachtig vormgegeven met een langzaam verschuivende achterwand als een schildering. De trommels gaven het verhaal een extra spanning, maar het was duidelijk niet één van de sterkste stukken van Brecht.
De siel van de mier was een mooie solo van Josse de Pauw op een tekst van David van Reybrouck. Intens en spannend, maar de sterke emotie van Missie bleef voor mij uit.
'Naar vriendschap zulk een mateloos verlangen' is de beroemde dichtregel van Jacob Israel de Haan. Ooit was er het Rotterdamse homocafe Mateloos, nu een voorstelling met levensverhalen van homoseksuele ouderen. De voorstelling was bijzonder doordat terwijl een scene werd gespeeld, de betrokkene er naast zat en levensgroot op het videoscherm verscheen.
In de week van de geschiedenis presenteerde 'Het Lage Licht' een historische theatervertelling over de Zandstraat, ooit de rosse buurt van Rotterdam die verdween door de komst van het stadhuis. Een sprankelende combinatie van een historische lezing door Paul van der Laan en inkijkjes in het leven van toen tot aan Jan Jurk toe.
Het RDM-terrein bood onderdak aan de uitvoering van 'The Black Knight' een tamelijk pompeus muziekstuk van Elgar. Maar de vormgeving voegde veel toe, de belichting in de grote hal. De foto van de koning die steeds verder verging. De zwarte ridder op zijn paard, en als vrolijke verrassing Ipads die het brandende vuur toonde. Een bijzondere ervaring.
Maar het culturele hoogtepunt lag buiten het theater. Dat is de Van Eycktentoonstelling in Boijmans. Dit moet iedereen gaan zien en nog eens zien. Voor de werken in de aanloop naar zijn werk, voor de devotie die er uit spreekt, maar vooral voor zijn eigen werken. Die blijven onovertroffen.

maandag 17 september 2012

Niet voor niets op de fiets.

Dat is de titel van mijn blog op www.ikdoehetmyway.nl een interessante site over alle soorten verkeer in de regio Rotterdam. Dus nu een keer niet over toneel of film, maar over mijn fiets.

zondag 26 augustus 2012

Kiefer in Rotterdam en Duisburg.


Kiefer is een schilder van wie je in Nederlandse musea niet zo heel vaak werk ziet. Boijmans kreeg onlangs 'Wohin wir uns wenden im Gewitter der Rosen, ist die Nacht mit Dornen erhellt' (1998) in langdurige bruikleen. Dat bleek een goede aanleiding om een tentoonstelling te maken met twee andere Kiefer's en andere Duitse schilders van Baselitz tot Richter. De Kiefer is monumentaal en combineert ingetogen klaprozen, prikkeldraad en de nummers van sterren. Een prachtige aanwinst.
Deze tentoonstelling vormde een mooi vervolg op de tentoonstelling met tekeningen, gouachen en boeken van Kiefer en Beuys die in Museum Kupfermühle in Duisburg te zien is. Dat vormde een mooie tussenstop op de weg terug van de dOCUMENTA. Het prachtige museum herbergt sowieso al een groot aantal werken van Kiefer en met deze tentoonstelling wordt daar een extra dimensie aan toegevoegd. Juist door de tekeningen en de boeken kan je de ontwikkeling van zijn werk volgen en komen elementen steeds terug. Zeker de moeite waard om beide tentoonstellingen te gaan zien.

San Francisco. De crisis volgens De Warme Winkel.


Soms krijgt een toch al goede voorstelling nog een extra dimensie. Zoiets gebeurde - in ieder geval in mijn hoofd - afgelopen vrijdag bij San Francisco van De Warme Winkel. De voorstelling geeft een beeld van een zogenaamde mislukte voorstelling over hoe je theater kan maken in en over de crisis. De voorstelling vond plaats in het kader van het OT Festival. En waar De Warme Winkel ongeschonden uit de strijd om de verminderde subsidies lijkt te komen, geldt het tegendeel voor OT. Als in de voorstelling Mara van Vlijmen en Vincent Rietveld dan spreken over de druk die zij voelen omdat zij door mogen en vele anderen niet en je hoort de artistieke leiding van het OT achter je meelachen, dan is dat op zijn minst bijzonder.
Sowieso is het een bijzondere voorstelling. De locatie is een kelder vlakbij het OT, met slechts tapijt, een aantal witte lakens, en een gitaar. Daar blijkt weer - crisis of niet, kans of niet - echt theater niets anders nodig dan heeft dan goede acteurs (Mara van Vlijmen en Vincent Rietveld zijn zeer goed), een goed verhaal en energie. De voorstelling is alles wat je maar kan wensen. Slim, beeldend (want ook al lijkt er niets te zien - alle verhalen komen vol beelden tot leven), onverwacht, ontregelend, ontroerend en vol met energie. Bovendien maken talloze verwijzingen naar mensen binnen en buiten het theater het erg grappig, maar nooit goedkoop.
Hoewel het soms lijkt of de ene inval is na de andere inval wordt uitgespeeld, gaat het steeds over de crisis. De crisis over wat die voor de economie, de kunsten, onszelf betekent en hoe je er wel of niet aan kunt ontsnappen. Niet door de andere kant op te kijken, maar wel door er anders naar te kijken en te blijven doen waar je goed in bent en waar je passie ligt.
De Warme Winkel bewijst juist in de crisis de noodzaak van theater. Een voorstelling vol passie, intelligentie en met appeltaart, die niet alleen op dat moment fantastisch is, maar nog lang nawerkt in je hoofd. En waar hippiemuziek met zaklamp en discobol het best mogelijke effect geeft. Nog een paar keer te zien in Amsterdam, Antwerpen en Groningen.

De vader, de zoon en het heilige feest.


Nu de vakanties voorbij zijn, begint het theaterseizoen ook weer. Zagen we eerder dit jaar in de stromende regen op het Eendrachtsplein Sadettin Kirmiziyüz in 'What's happenin' brother' nu speelt hij in het OT Festival 'De vader de zoon en het heilige feest'. Een voorstelling over de pelgrimstocht die hij met zijn vader naar Mekka maakte. Het decor is simpel, een houten vierkanten kist als het centrum van Mekka met daarom heen talloze kartonnen bekertjes als pelgrims die er om heen lopen. Witte doeken en propellors.
 
Sadettin brengt het verhaal als verteller die ons informeert over de Hadj', als heraut over de familiegeschiedenis, als de zoon en als de vader. Zo wisselt het perspectief steeds en krijgen de gebeurtenissen steeds een nieuwe lading. Dat werkt goed, zeker omdat zo de emoties intenser worden. De voorstelling ontroert in de zoektocht van de zoon naar zijn vader en de blijdschap van de vader die zijn zoon vindt.

Uit Siberië.


Café Tsjechov & Co. is een literair café op Katendrecht dat dit jaar het tweede Tsjechov festival organiseert. Vier avonden verhalen van Tsjechov, nieuwe verhalen geïnspireerd door Tsjechov en voor het eerst ook toneel. Het Lage Licht brengt de korte muzikale voorstelling 'Uit Siberië', gebaseerd op de reis van Tsjechov naar Sachalin. De muziek is van Marieke, Jannes en Huub en het spel van Minnekus.
De combinatie van de weemoedige tekst van Tsjechov met zeer verschillende soorten muziek (inclusief een stukje van drs. P' 'Heen en weer') werkt goed. Je zoekt naar het verband tussen de tekst en de muziek en merkt hoe de schrijver wel een triest verhaal kan vertellen (en zich zelf inleeft in het gruwelijke lot van de bannelingen en ons ook laat meeleven) maar zich niet kan verbinden met degene die hem lief heeft. Een geslaagde start van het festival.

dOCUMENTA 13. Dagen vol beelden.


Tijdens de Biënnale in Venetië vorig jaar hadden we de smaak te pakken gekregen, dus nu de dOCUMENTA in Kassel. De dertiende editie die een kleine provinciestad opeens doet overstromen met kunstliefhebbers. Het werden twee dagen vol beelden, soms blijvend, soms vluchtig, soms indrukwekkend, soms verontrustend, maar steeds met een poging iets te zeggen.
Op de tentoonstellingen die door de hele centrum te zien waren, zag je weinig 'klassieke' schilderijen of beelden. Het ging er niet alleen om of het kunstwerk 'mooi' was. Bij veel werken was het verhaal, het concept van (even) groot belang. Zo ontstonden er extra lagen. Een serie geschilderde appels krijgt een hele andere betekenis als je weet dat ze het werk zijn van Korbinian Aigner. Een priester die tijdens de Naziperiode in Dachua werd vastgehouden en er daar in slaagde een nieuwe appelsoort te kruisen.
Soms was de kunst zeer vluchtig zoals de verfrissende wind die door de zalen van het Fridericianum blies. Vaker waren het wel 'eenmalige' performances of installaties die je beleefde, maar die maakten veel indruk. Janet Cardiff en George Burges Miller waren met twee bijzondere werken vertegenwoordigd. Op het station kon je een wandeling met Ipod en hoofdtelefoon maken. Terwijl je door het station liep zag je op de Ipod hetzelfde beeld van het station, maar dan alleen met een 'film' er in. Niet alleen gaf dat een vervreemdend gevoel, het opende de mogelijkheid van talloze parallelle verhalen. In het park Karlsaue was het tweede werk van hen een geluidsinstallatie in het bos. En daar stond je dan op een snikhete dag met tientallen andere mensen naar te luisteren en het betoverde.
Twee andere hoogtepunten waren eveneens 'geluidsinstallaties'. Op het einde van één van de perrons op het station klonk een muziekinstallatie van Susan Philipsz. De muziek bevatte fragmenten van muziek gecomponeerd in Theresienstadt, wat je hoorde op het perron waar eens de treinen met Joden vertrokken vanuit Kassel. Een contrast was de muziek die je hoorde als je de donkere ruimte naast het Hugenottenhaus in stapte. Gedesoriënteerd door de donkerte hoorde je mensen hummen en geleidelijk ging dat over in zang en dans. Juist door het duister werd werd 'This variaton' van Tino Sehgal een fantastische ervaring.
De Documenta bevat inspirerende kunst met soms een politieke of maatschappelijke lading. Veel van de werken hebben betrekking op conflict, geweld of oorlog - vooral Afghanistan - maar ook een verontrustende videolezing over de verbinding tussen het oog van de mobiele telefoon in Syrië en dat van de sniper. De beelden maken je niet persé vrolijker of optimistischer, maar nieuwe dimensies brengen ze wel steeds opnieuw aan. En dat verrijkt.

maandag 13 augustus 2012

Holy Motors in Rotterdam.

Door een film ga je soms anders naar de werkelijkheid kijken, zeker bij een film als Holy Motors. Zo riep dit beeld op een maandagochtend op de Coolsingel de vraag op of Mr. Oscar nu in Rotterdam bezig was met een nieuwe opdracht in weer een andere gedaante.

zondag 12 augustus 2012

Holy Motors. Een film om je aan over te geven.


Het is moeilijk om te beginnen bij het beschrijven van de film Holy Motors van Leos Carax. Het is een film van de buitencategorie om het zo maar te zeggen, geen film met een lineair verhaal, maar een film vol verrassende beelden en verhalen.
Denis Lavant speelt de hoofdrol, of liever gezegd de hoofdrollen, want nadat hij 's ochtends zijn huis verlaat en in een limousine stapt, steeds stapt hij er als iemand anders uit. Hij speelt een andere rol, als bedelares, als wilde kannibaal (op een bizar kerkhof, waarbij het de moeite waard is om op de teksten op de grafstenen te letten), als vader, als stervende oom, als zichzelf misschien in een ontroerend gesprek met Kylie Minogue of als huurmoordenaar.
Wervelende, ontregeld en divers in beeld gebracht. Want wat zegt het dat de film begint met het beeld van mensen die in de bioscoop naar het scherm zitten te kijken? En je vervolgens denkt op een boot te zijn, maar als de hoofdpersoon zijn kamer verlaat, hij diezelfde bioscoop binnenstapt? Zeker is dat de film een ode is aan het acteren, aan wat Denis Lavant kan en hoe hij steeds een ander kan worden. Waar wel de vraagt opkomt dat als je steeds een rol speelt wie je dan zelf nog bent?
Maar een film om je aan over te geven, je te laten meevoeren (en misschien om nog eens terug te kijken) en vooral tot het einde te blijven omdat ook limousines niet zijn wie ze lijken.

Een leven met bijzondere kunst.


'Collectie Piet en Ida Sanders. Een leven met kunst.', zo heet de tentoonstelling die nu in het Stedelijk Museum Schiedam te zien is. En daar blijkt dat je niet naar Londen hoeft om een werk van Anish Kapoor te zien. Hier straalt het in diepblauw van de wand. En dan te bedenken dat Piet en Ida Sanders als stelregel hadden om slechts kunstwerken te kopen die maximaal 5.000 gulden kostte. Dat betekent vooral vroege en bijzondere werken van de kunstenaars of schenkingen van kunstenaars die vrienden werden.
Soms kun je ook zien (of denk je dat) dat de kunst thuis hing en er mee geleefd werd.Zo is er een mooi werk van Jan Schoonhoven dat wat meer verkleurd is dan meestal in een museum. Je denkt dat heeft vast gewoon in een kamer met zonlicht gehangen. Maar er is meer moois te zien, modellen van het werk van Naum Gabo en George Rickey (komt zijn werk op het Binnenwegplein ooit weer terug?), Fontana en sterk vroeg werk van Karel Appel.
Een mooie en inspirerende tentoonstelling die de fietstocht naar Schiedam meer dan waard is.

dinsdag 7 augustus 2012

Peer Gynt van het Zuidelijk Toneel.



Zaterdag zagen we de eerste voorstelling van een nieuwe Peer Gynt van het Zuidelijk Toneel. Ik kan me niet herinneren de voorstelling ooit eerder gezien te hebben, maar het is natuurlijk een beroemd episch toneelstuk. Een toneelstuk over (te) mooie verhalen, doen wat je zelf vindt (of denkt te vinden) en werkelijkheid en fantasie. Met een trollenscene kent het stuk ook een magisch element.
In Den Bosch begeven we ons naar de voormalige De Gruyterfabriek waar in een grote hal, een huizenhoge tribune is gebouwd en zich een groots speelvlak bevindt met eerst wit schuimrubber en daarna een enorme luchtballon. Een luchtballon als de verhalen van Peer. De aankleding en massascenes werken goed in het ritme dat ze scheppen en het commentaar dat ze geven op de woorden van Peer.
In de voorstelling wordt in het eerste deel de jonge Peer gespeeld door Xander van Vledder. Hij zet een dynamische Peer neer die iedereen verleidt met zijn verhalen. Hij is niet alleen verleidelijk, hij is ook ontroerend als hij een laatste maal zijn stervende moeder spreekt. Na de pauze zijn we bij de oudere Peer gespeeld door Han Kerckhoffs. Het tweede deel biedt minder dynamiek en zeker de scene op het kerkhof is wat langdradig. Maar al met al een interessante voorstelling.

maandag 6 augustus 2012

Drie monniken.


De kerk in Vught is niet meer in gebruik en vormt daarmee het perfecte decor voor de voorstelling Drie monniken van Artemis / Veenfabriek. In het koor is een stellage gebouwd met een gebroken stenen vloer, waarop kisten staan en een in folie verpakt Mariabeeld ligt. De voorstelling begint verstild zoals het in een zwijgende orde betaamt, slechts af en toe onderbroken door een belletje. Dat belletje klinkt keer op keer, het ritme van het klooster wordt het ritme van het theater.
Het is de laatste avond in het klooster, er zijn te weinig monniken en morgen moeten ze vertrekken. Het zwijgen wordt doorbroken en wij worden deel van een eerst zoekend en later overtuigend spreken. Spreken over het waarom van de keuze voor het klooster, voor vlucht en verlangen en voor de vraag wat er buiten ligt. En steeds wordt het gesprek onderbroken door klanken van het belletje, van gezangen en van een hond die schijnbaar van buiten blaft.
Voor een van de monniken lokt het leven buiten, voor de ander is er geen mogelijkheid buiten het klooster voorstelbaar. Maar bij allen is er ook weemoed naar het gezamenlijk zingen, het ruisen van de pijen en de warmte van het geloof. Prachtig is het beeld waarin Bert Luppes zijn pij aflegt en zijn gezicht veel meer ruimte en emotie krijgt.
Een verstilde, oprechte en muzikale voorstelling die een mooi begin vormde van een bezoek aan het Festival Boulevard.

Foto: Kurt van der Elst.

Beelden van de Baltische staten.


Art Nouveau in Riga


Maria op de heuvel van de kruizen in Litouwen.


Een verlaten werf in Klaipeida.



Avond in Letland.


De Finse Golf



Een bijzondere verbeelding van Golgotha.




In het bijzondere KUMU in Tallinn.

Pauze voorbij. En wat was er tussentijds te zien.



Ongemerkt en onbedoeld is er een pauze in dit blog geslopen. In juni was het erg druk met werken, waardoor ik de tijd niet nam om te bloggen over de voorstellingen die ik zag, de tentoonstellingen die ik bezocht en de boeken die ik las. Daarna was ik op vakantie in de Baltische staten. Maar nu is het weer tijd om het blog weer regelmatig te gaan bijhouden.
Maar nog wel een aantal tips van mooie dingen die ook nu nog te zien of te lezen zijn.
In Genk is nog de prachtige tentoonstelling Manifesta te zien. De maar zeer ten dele gerestaureerde Waterscheimijn vormt het prachtige decor voor een groot aantal intrigerende kunstwerken.
In Düsseldorf is nog een prachtige tentoonstelling te zien waar werken van El Greco worden gecombineerd met moderne kunst uit het begin van de twintigste eeuw. Dat levert spannende combinaties op. Even buiten Düsseldorf ligt Insel Hombroich een unieke plek waar een park met kunst gecombineerd wordt. Speciaal ontworpen gebouwen herbergen zeer uiteenlopende kunstwerken die steeds in dialoog staan met elkaar en de omgeving.
Dichterbij huis is in de Onderzeebootloods op Heijplaat nog de Sarkis tentoonstelling te zien. We waren er op een zondagmiddag toen ook het carillon bespeeld werd (anders is er muziek van John Cage te beluisteren) en dat was een serene en intense ervaring. De zon door de gekleurde ruiten, de houten boomstammen die het carillon vasthouden, de veertjes en de fietsen. Een indrukwekkende en ruimtelijke belevenis.
Theater komt in de zomer vooral in de vorm van festivals. Het avondje Parade viel tegen, maar Over het IJ bood meer met The Promised Land van Orkater en prachtige beelden van Terminator van FC Bergmann.
De vakantie bood gelukkig weer tijd om bij te lezen. Na het bezoek aan het Kröller-Müller was het een groot plezier om de biografie 'De eeuwigheid verzameld. Helene Kröller-Müller 1869 - 1939' te lezen. Het boek geeft een mooi inzicht in een fascinerende persoonlijkheid die koos om - soms ten koste van veel - haar idealen door kunst voor de eeuwigheid vast te leggen.
Het nieuwe deel van de dagboeken van Frida Vogels gaf zoals altijd een fascinerende inkijk in haar zelfanalyse. Tegelijkertijd was het ook een deel waarin zij opnieuw teleurgesteld werd in haar vader. Na zijn dood had ze gehoopt dat in zijn nalatenschap er informatie was over het waarom zijn liefde voor haar moeder en waarom die eindigde. Maar ook die belofte kwam haar vader niet na. De hoop, de woede en teleurstelling worden zeer sterk beschreven.

Foto: Sarkis in de Onderzeebootloods.

zondag 10 juni 2012

God's Wezen.



Het begint te sneeuwen. Eenzaam staat daar de vader van de verdronken Pavel. Verdronken omdat het ijs het niet hield. Terwijl zijn berekening had uitgewezen dat het sterk genoeg moest zijn. Vol verdriet en vol boosheid staat hij daar, maar vooral alleen. Zacht klinkt er een speeldoosje. Hij is één van de wezen van God.
Een paar weken gelezen zag ik een preview van 'God's Wezen'. KRT bracht, in regie van Minnekus de Groot, vier van de tien geboden uit de voorstelling van NTGent/Wunderbaum van jaren geleden (gebaseerd op de Dekolog van Kieslowski). Afgelopen vrijdag was de première en de voorstelling was sterk gegroeid. Gegroeid omdat de spelers losser waren in hun spel, gegroeid in hoe de eigen jeugdherinneringen van de spelers zich verweven met de Dekaloog. Bovendien zijn de beelden nog sterker. Beelden als de handen van de vader en dochter die steeds dichter bij elkaar komen omdat zij denkt dat hij niet haar echte vader is. Beelden als van de moeder die naar zoon blijft kijken ook al is hij een moordenaar. De live muziek voegt een extra laag aan de voorstelling toe. Soms ondersteunend, soms scherp, zoals het ademen tijdens de beschrijving van de moord op de taxichauffeur.
Het is een bijzondere voorstelling die laat zien hoe dramatische verhalen ook de verhalen zijn van gewone mensen die onze buren zouden kunnen zijn.


Foto: Kees Dennik

My first suicide. Jouw leven, jouw lot.


Een speurtocht door de krochten van de Rotterdamse Schouwburg, daar lijkt 'My first suicide' van Sarah Moeremans eerst nog het meest op. We beginnen via de trappen van de nooduitgang, komen zo bij de kleedkamer van het orkest, bij een technische ruimte, langs de financiële administratie en in de foyer. Op deze toch volgen we Simon Simons een jonge werkeloze man die geen toekomst meer ziet en zich op een onbewaakt ogenblik laat ontvallen dat hij zelfmoord zou willen plegen. Dat lijkt een gouden greep want op eens krijgt zijn leven weer een doel, tenminste anderen zien kansen hoe deze zelfmoord hun doel kan ondersteunen.
Zo komen we langs de intellecteulen, de vrouwen, de kunstenaars (met veel zelfspot over hoe toneel alleen nog lijkt te kunnen als het ook leuk is), de mystici en de milieuactivisten. Aan iedereen heeft de buurvrouw die zich tot producer heeft ontpopt de zelfmoordenaar beloofd. Want zo krijgt het doel opeens een gezicht. Het is dan ook niet voor niks dat in een gelikte productpresentatie voor de suicide kit zij ons toezingt: 'Het is jouw leven, het is jouw lot'.
Maar allengs wordt het serieuzer en als in een processie verlaten we de Schouwburg, door de regen gaan we de parkeergarage in. Daar krijgt de voorstelling een onverwacht en wrang einde, waarin de groep sterker blijkt dan het individu. Het is een spitse voorstelling geworden, die met woord en zang, je steeds een stapje verder meevoert. Meevoert in de keuzes van Simon, in het spel van de jonge acteurs van ArTEZ en de muziek van Eefje de Visser.

Een betoverende Antony.


De grote zaal van het Concertgebouw gonst van opwinding en enthousiasme voor het concert. Het is duidelijk we zijn hier met mede-bewonderaars van Antony and the Johnsons. Meer nog dan bij een eerder concert wat ik in Eindhoven bezocht is iedereen nu vol verwachting. Het is de tweede keer dat Antony tijdens een Holland Festival optreedt met het Metropole Orkest.
Het wordt een bijzondere avond. Met zijn eigen bijzondere, soms ijle, soms sprookjesachtige en androgyne stemgeluid voert hij ons allemaal mee. Naar zijn liederen vol leven, pijn en zoektochten. Een speciaal moment is hij improviseert nadat hij vertelt dat het hem opviel dat ze bij de Queen's jubilee steeds sprake over 'The queen likes horses'. Een spontaan lied volgt dat eigenlijk niet kan stoppen. En eigenlijk is dat wat iedereen hoopt, dat Antony niet stopt met zingen, maar ons blijft betoveren.
Foto: Ada Nieuwendijk

dinsdag 29 mei 2012

Les Enfants Terribles.

Een projectiescherm met vallende sneeuw. Combineer dat met de muziek van Philip Glass en je krijgt een hallucinerende ervaring; af en toe had ik de indruk dat het toneel bewoog. Het verhaal van Jean Cocteau over broer Paul en zus Elisabeth zijn door Philip Glass getransformeerd in een prachtige opera. De begeleiding bestaat 'slechts' uit drie piano's, maar met de kenmerkende ritmes en herhalingen van Glass werkt die zeer krachtig.
Het verhaal van de getormenteerde liefde van broer en zus voor elkaar en het noodlot van elkaar en anderen daarin pijn doen wordt - ondanks het absurde karakter ervan - overtuigend gebracht. Na de videoprojecties tijdens Blauwbaard's Burcht is dit opnieuw een voorstelling waarin video een extra laag toevoegd. Niet alleen de vallende sneeuw werkt, maar ook de benauwenis van de zolderkamer van Paul en Elisabeth, de stripachtige illustratie van de dood van Michael de man van Elisabeth (en herinnerde mij aan de bewerking in de Harry Potter film van het verhaal van 'the elder wand'). Tot slot kleurt de video rood bij de dood van Paul en Elisabeth.
Het was een productie van de opera uit Bordeaux met een prachtige hoofdrol voor Chloé Briot als Elisabeth. Hopelijk nodigt deze voorstelling uit de komende jaren meer van zulke producties naar Rotterdam te halen.

maandag 28 mei 2012

Distant Voices. Stemmen die grenzen overgaan.

Hoorden we tijdens een voorproefje van de operadagen 'Ombra mai fu' op straat, nu klinkt het uit een elektronische boom. Het is één van de installaties in het nieuwe Luxortheater als start van 'Distant voices', de operareis van dit jaar met speciale aandacht voor de techniek. Vanuit het Luxor gaat het naar de verlaten Fenixloodsen op Katendrecht. We komen eerst terecht in de totalitaire Witte Wereld waar vrij naar Orwell alleen maar gezongen mag worden (en dan als musical met altijd aanwezige glimlach) en spreken verzet blijkt. Net als in '1984' blijkt verzet niet te mogen baten en is de echt zingende stem nog slechts een herinnering.
Hierna volgt Sol10 met muziek van Monteverdi, video, dans en zang. Een prachtige combinatie die weer hoop geeft op de liefde. In de installatie Blauwbaard's Burcht zien we een indrukwekkende beeld- en geluidsinstallatie die nieuwe dimensies aan het verhaal en vooral het beeld geeft. Het beeld is zo intens, dat je vergeet dat je slechts naar projecties zit te kijken. Zeker als de dekens één voor één op de brancard worden geveegd.
De tocht eindigt als die begon met een combinatie van opera en electronica. Zweedse zangeressen combineren aria's met electronische geluiden en zeker in de grote ruimte van de loods, met de lift komt dat prachtig tot zijn recht. Steeds wordt er iets toegevoegd aan de muziek, natuurlijk het beeld, maar ook extra dimensies aan de stem en het geluid. Een geslaagde, avontuurlijk reis.

Het spookhuis der geschiedenis. Beelden die bijblijven.



Geschiedenis als les, als waarschuwing, als illusie of als spookhuis. Als je geschiedenis hebt gestudeerd, weet je dat de geschiedenis voor alles bruikbaar is. Deze keer dient de geschiedenis als inspiratie voor de nieuwe muziektheatervoorstelling van Wunderbaum. Een muziektheatervoorstelling waar in de traditie van Thomas Bernhard gescholden wordt op het hedendaagse theater - en vooral de opera en zijn publiek. Waar tekstschrijver Gerardjan Rijnders zijn gal en ironie spuit. Dat is leuk, maar soms ook wat langdradig.
Wat de voorstelling echter bijzonder en krachtig maakt zijn de beelden met de muziek van Wagner. Beelden uit de collectieve geschiedenis die een nieuwe dimensie krijgen. Beelden van een stervende zwaan, overgoten door stookolie, simpel maar teder. Beelden van Steve Jobs als de nieuwe profeet met dwepende volgers. Beelden van de acteurs met prachtige maskers van Merkel, Sarkozy en Rutte die bedelend het publiek in komen. Beelden van de waanzinnige theatermaker Loetz. En het meest indrukwekkende beeld dat van de vallende man uit de Twin Towers, een beeld dat iedereen raakte. Maar ook het morrelen aan het beeld doordat spelers uit 'het spookhuis' het Schouwburgplein opstappen en Loetz ons (of zijn het nu juist de anderen buiten) oproept om te veranderen. Geschiedenis heeft altijd de hoop van verandering. Deze spookgeschiedenissen roept beelden op die bijblijven.

Preview God's Wezen.


Jaren geleden veroorzaakten de tiendelige filmserie 'Dekalog' van Krzysztof Kieślowski een sensatie op het Rotterdamse filmfestival. Een serie actuele films over de tien geboden in de setting van het Warschau van de jaren tachtig. Indrukwekkende menselijke verhalen. De theateruitvoering door NTGent/Wunderbaum was opnieuw heel speciaal en staat in mijn top 10 van beste ooit geziene theateruitvoeringen. Het getuigt dan ook van moed dat KRT als amateurvereniging in regie van Minnekus de Groot nu vier delen gaat uitvoeren.
Afgelopen week mocht ik een preview zien. Het werk is nog niet helemaal af, maar de kern staat al. En die staat goed. Gekozen is voor de verhalen waarin de relatie ouders - kind centraal staat. Deze vier verhalen worden gecombineerd met eigen jeugdherinneringen van de spelers. Zijn deze jeugdherinneringen vooral warm, de Dekalog delen zijn menselijk, tragisch, zoekend en eindigen vol humor. De spelers geven mooi vorm aan de zoektocht van elke ouder en van elk kind, wat kan je zeker weten? De kracht van de verhalen raakt opnieuw en wordt versterkt door de live muziek.
Een aanrader om te gaan zien dus. Op 8, 9 en 10 juni in 't Kapelletje in Rotterdam en kaarten zijn verkrijgbaar via www.hoenu.nl.

Winterlogboek. Het lichaam van Paul Auster.


De romans van Paul Auster verschijnen de laatste jaren meestal eerst in het Nederlands, pas maanden later is dan de Engelse versie beschikbaar. Waar ik de afgelopen jaren steeds die editie afwachtte, koos ik dit maal toch voor de Nederlandse versie. Het is een klassiek Paul Auster-boek, maar ook persoonlijker dan veel van zijn andere werk. Klassiek in de zin dat toeval een grote rol speelt, maar ook door de lijstjes die er in voor komen (bijvoorbeeld van alle adressen waar hij ooit heeft gewoond). Persoonlijk omdat zijn (ouder wordenden) lichaam centraal staat en de sensaties die dat lichaam bij hem heeft opgeroepen. Van het vallen als kind tot angstaanvallen in meer recentere jaren en hoe die gerelateerd zijn aan het overlijden van zijn moeder. Een intiem en vooral lichamelijk boek dat je doet afvragen hoe het met je eigen lichaam is gesteld.

DordtYart. Waar de omgeving de kunst versterkt.


Het Ruhrgebied kent de Zollverein, Ulft de voormalige DRU-fabrieken, Rotterdam de Onderzeebootloods en in Dordrecht is er nu DordtYart. Een prachtig nieuw centrum voor moderne kunst in de Biesboschhal. Niet alleen een ruimte waar kunst te zien is, maar waar ook kunst wordt gemaakt. Dat voegt een extra dimensie toe in vergelijking met andere industriële expositieruimtes. Zo werkte Erik Sep aan zijn stad die voorlopig nog niet af was, maar wel voortdurend in beweging was, dankzij een rijdende trein met camera.
Veel van de kunstenaars in DordtYart combineren kunst en techniek. Een prachtig voorbeeld zijn de werken van Zoro Feigl. Een lichtinstallatie die aan Olafur Eliasson doet denken en buiten glazen globes gevuld met water waarbij de zon het hout er onder langzaam doet wegbranden. DordtYart is een plek om vaak naar terug te gaan.

Slaaf of sla af.


Jack Wouterse was vorig jaar in het nieuws toen hij over zijn eigen eet- en cokeverslaving vertelde. Dat maakt dat je nu anders naar ‘Slaaf’ kijkt, ook al is de tekst van Oscar van Woensel. Wat is autobiografisch, wat is fictie? Hoewel eigenlijk een vraag van geen belang, dringt die vraag zich toch bij me op. Ik realiseer me dat het komt doordat – ondanks het prachtige spel van Jack Wouterse – de voorstelling toch op afstand blijft. We kijken naar de gekte en de diepte van de verslaving; en zien de dominantie, woede, gekte en het gemaakte optimisme (morgen stop ik). Echter de verslaving is zo overheersend en gek, dat ik geen relatie kan leggen met de alledaagse verslavingen die we allemaal wel hebben of kennen. Natuurlijk het is de laatste tientallen jaren steeds duidelijker geworden dat verslaving een psychiatrisch ziektebeeld is, maar ik mis in de voorstelling – ondanks het fantastische spel en intrigerende decor - die verbinding en daarmee het geraakt worden.

zondag 6 mei 2012

Theater in april. Van 'De Perzen' tot 'Dood van een handelsreizger'.

Soms is er wel veel theater dat je ziet, maar is er te weinig tijd om er over te bloggen. Daarom een paar korte impressies van voorstellingen die al weer even geleden zijn. De Perzen van Dood Paard gaf een radicale nieuwe vorm aan het klassieke verhaal. Krukjes symboliseerde het Perzische volk en werden één voor één omgekeerd naarmate het aantal doden toenam. Een sterke bewerking. Jeroen Willems schitterde eerst in Ludwig van de Münchner Kammerspiel, daarna zagen we hem in 'Flow my tears' van Veenfabriek. Zowel Jeroen Willems als Marleen Scholten zingen en spelen goed en de liederen van Dowland zijn mooi, juist ook in hun uitvoering. Maar als geheel overtuigd de voorstelling niet, want het concept van een Indiaan wordt nergens logisch en sleept je niet mee. 'What's happening brother' was een openluchtvoorstelling in de regen op het Eendrachtsplein. Een verhaal over twee broers, met veel vuur gespeeld door Sadettin Kirmiziyüz. De klassieke tegenstelling tussen de beschermende, maar ook risico's nemende broer versus de kunstzinnige broer wordt geplaatst in de Turkse gemeenschap van een provinciestad in de jaren negentig. Een innemende voorstelling. Vissen hoesten niet is een muziektheatervoorstelling van Slagwerk Den Haag. Opmerkelijk genoeg begint de voorstelling zwijgend, de spelers hebben koptelefoons op en bewegen hun drumsticks langzaam op en neer. Pas na verloop van tijd komt er muziek, maar vooral geluid. Geluiden van diverse soorten die een afwisselende scoundscape maken. Hoewel het decor en het beeld mooi waren, was ik te moe om goed in de voorstelling te komen. Het hoogtepunt van de deze voorstellingen was De dood van een handelsreiziger van het Rotheater. Het is de tweede succesvolle Arthur Miller tekst dit seizoen, na het heftige en intense 'Na de zondeval' door Toneelgroep Amsterdam nu de kleinere, tragische 'Dood van een handelsreiziger'. Een voorstelling die bijzonder actueel is in tijden van crisis, want hier gaat het om de kleine man die zijn hoofd niet langer boven water kan houden en alleen nog zijn trots bezit. Een trots die enerzijds vals is en illusies kweekt en voorkomt dat hij zijn zonen echt ziet. Ziet met hun fouten, maar ook met hun liefde voor hem. Maar hoe kan hij die trots opgeven als dat alles is wat hem nog rest. Een prachtig toneelbeeld met een beklemmend huis en met veel wit en tedere ballonnen. Met Herman Gillis als een Willy Loman die zowel irritatie als medelijden opwekt en met Gijs Naber als zijn zoon Biff die nog eenmaal de meest intense en indringende poging doet om zijn vader te bereiken. Je blijft stil achter.

zaterdag 5 mei 2012

Sean Penn als verweerde rocker.

Een middelbare, verweerde ex-rocker, in het zwart, met lipstift, loopt met zijn boodschappenkarretje in een Iers winkelcentrum. Bijzonder, maar ook beroemd want Cheyenne wordt herkend. In 'This Must be the place' speelt Sean Penn Cheyenne fantastisch. In het begin verveeld, een beetje depressief, maar steeds ook met daaronder een licht-absurde, kinderlijke ondertoon. Met lichte tragiek, dan de waarheid sprekend, met een klein lachje en een verweerde blik. Zoekend, niet-wetend hoe hij moet omgaan met de dood van zijn vader. Een vader die hij dertig jaar al niet sprak. En dan diens zoektocht maar oppakkend, zoekend naar diens bewaker uit Auschwitz. Helemaal logisch wordt de film niet, maar hij ontregelt op een prettige manier. De beelden van de Amerikaanse landschappen zijn prachtig, hij heeft bijzondere ontmoetingen en vindt een andere manier van wraak. En dan krijgt het roken van een eerste sigaret opeens een andere betekenis.

vrijdag 4 mei 2012

Tartuffe. Kleurrijk en schrijnend.

Na ‘De vrek’ is ‘Tartuffe’ de tweede Molière van het seizoen die we seizoen. Ook hier staat de schijnheiligheid centraal in een familie die steeds verder desintegreert. Tegelijkertijd zijn het ook twee volstrekt andere voorstellingen. Na een proloog van de zeer geïntegreerde Bulgaarse bediende die poeziëversjes en liedjes reciteert is er de meest spectaculaire openingsscene. Grote confettikanonnen blijven confetti en slierten afschieten in een prachtige belichting. Het toneel wordt voller en voller. Prachtig en tegelijk schrijnend om te zien, hier zijn we aan het einde van het feest. Het duurt dan ook niet lang voor Tartuffe opkomt en Orgon, de heer des huizes in de ban raakt van de godsdienst van Orgon. Wim Opbrouck speelt Orgon magistraal, over de top, licht, waanzinnig, dansant, zingend en verloren. Een feest om naar te kijken en om te zien hoe allen zich tot hem verhouden en zich ook steeds meer tot Tartuffe gaan verhouden. In deze uitvoering verliest Orgon, hij komt te laat bij zinnen. Zijn huis, zijn vrouw en zijn bediende zijn nu van Tartuffe. Was er eerst de schijn van het feest, was er even de schijn van het geloof, nu is er geen schijn meer. Foto: Phile Deprez

Een bijzondere zondagmiddag in Zuidplein

Zondagochtend 11.45 bij theater Zuidplein. Voor de ingang staan in het druilerige weer een aantal oudere dames te wachten, een paar steunen op hun rollator. Ze komen voor de lunch en daarna voor de dubbel voorstelling over Dorus. Even later stroomt de kleine zaal van Zuidplein tot de laatste stoel vol met ouderen. Een heel ander publiek dan de eerdere keren dat ‘OVER Tom Manders’ en de voorstelling krijgt daardoor een ander karakter. Bij de première tijdens het ATFR kreeg de laag over theater de meeste aandacht, bij de uitvoering in de Schouwburg zag ik vooral het verhaal over vriendschap. Maar in Zuidplein was het de nostalgie over Dorus. Een publiek vol ouderen reageert anderen. Als Kees ongeduldig staat te wachten op zijn medespeler, zegt de dame naast me ‘Nou daar kan ook geen glimlach af’ en even later roept iemand dat er harder gesproken moet worden. Maar het publiek leeft mee, met de anekdotes over Dorus en met hun eigen herinneringen. Het is mooi te zien hoe de voorstelling zo een steeds ander accent krijgt. Na de voorstelling ‘OVER Tom Manders’ volgt een muzikaal optreden van Kees Korbijn en Jos Valster. Dan kan het publiek meezingen met de motten, de loper die wordt uitgelegd en met Kees zijn eigen liedjes over Dorus in het café op de Kaap en over bananen en meloenen. Het publiek is laaiend enthousiast en zingt uit volle borst mee. En zo eindigt een gedenkwaardige theatermiddag met een bijzonder Rotterdams publiek.

woensdag 4 april 2012

Shame. 'We are not bad people'.


Over Shame wordt vooral gesproken als een film over seksverslaving. Voor mij is dat echter niet de kern van de film. 'We are not bad people, we just come from a bad place'. Sissy zegt dat tegen haar broer Brandon. De eenzaamheid en beschadiging die beiden hebben opgelopen - zonder dat expliciet wordt waar - en de verschillende pogingen die ze doen om daarmee te leven vormen voor mij de werkelijke kern. Wat doe je met die diepe eenzaamheid? De tragiek van Brandon wordt op vele manieren tastbaar. Tekend is voor mij het beeld waar hij hurkend met zijn armen om zich heen geslagen eerst in de woonkamer zit en later een keer in de badkamer. Een kleine, angstige jongen die zich tracht af te sluiten en te beschermen tegen een bedreigende buitenwereld. En die daar niet in is geslaagd.
Steve McQueen heeft een meesterwerk gemaakt dat in beeld en geluid steeds klopt en onder je eigen huid kruipt. Zijn vorige film Hunger was al zeer fysiek (met het geweld en de hongerstaking) het fysieke krijgt nu vorm door de seks. Seks die eigenlijk nooit prettig is, maar steeds leeg, zodat de ervaring voor Brandon steeds heftiger en pijnlijker wordt. Hoe kan Brandon overleven als gevierde collega op zijn werk, als seksverslaafde, als broer en als hardloper (in een prachtige gefilmde scene met de Goldberg-variaties van Bach door Glenn Gould als muziek). Het lukt hem niet een antwoord te vinden op die vraag.
Zijn zus Cissy probeert verbinding te maken. Dat doet ze als ze een uitgebeende, tragische versie van 'New York, New York' zingt. Het wordt pijnlijk duidelijk dat voor haar niet geldt 'I'll make it anywhere'. Voor haar lijkt er geen andere uitweg dan de dood, Brandon weerhoudt haar nog net. Hij stort in, er lijkt sprake van een catharsis. Maar is dat zo, als hij in de metro zit, kijkt hij dan op een andere manier naar de vrouw die tegenover hem zit?
Het is een fysieke, confronterende, intelligente en ontroerende film over twee eenzame mensen. Fantastisch geacteerd door Michael Fassbender en Carey Mulligan. Gaan zien!

zondag 25 maart 2012

Na de zondeval. Een analyse van de liefde.


Het toneelbeeld toont een witte steriele ruimte met stoelen in een kring en een vloer waarom de strepen van de sportzaal staan. Een multifuctionele ruimte kortom waar de analyse gaat beginnen. Quentin - een door noodzaak gedreven rol van Fedja Huet - staat op het punt zijn derde relatie te beginnen en moet zijn leven analyseren. Want kan hij nog liefhebben nu hij zijn vorige liefde niet heeft gered om zelf te overleven.
Hij onderzoekt zijn relatie met zijn vader, met zijn vrienden - was hij wel zo solidair - en zijn liefdes voor zijn vrouwen. Indrukwekkend is het bezoek met zijn nieuwe liefde aan een Duits concentratiekamp. Je voelde de kou en de vernietiging en ik moest terugdenken aan die middag dat ik Mauthausen bezocht. Een plaats van de dood. Treffend weergegeven in het laatste beeld voor de pauze, een hek met prikkeldraad en een witte jurk in de wind.
Want de liefde die Quentin niet kon redden, zijn Maggie, baseerde Arthur Miller op zijn relatie met Marilyn Monroe. De operatietafel en de operatielampen staan klaar om deze liefde te ontleden. Een heftige, intense liefde waarin de strijd, liefde, pillen en eenzaamheid door Fedja Huet en Karina Smuleders tastbaar worden. Een zelfonderzoek dat genadeloos is, echt is en wezenlijke vragen stelt. Want 'Kun je niet bang zijn of is dat alles wat je nog hebt?'.

Ludwig II. Eenzaamheid en waanzin.


De tweede voorstelling van de Münchner Kammerspiel heeft ook een Nederlands tintje. Een regie van Ivo van Hove en een superieure hoofdrol van Jeroen Willems als Ludwig II. Gebaseerd op de film van Visconti die ik lang geleden eens heb gezien, maar waar me niet veel meer van bij staat. Het werd een prachtige toneelavond. In de eerste plaats door Jeroen Willems die schittert als Ludwig. Vanaf het begin is hij eenzaam, staat hij buiten de realiteit, maar geleidelijk neemt die eenzaamheid en zijn waanzin toe. Daarmee wordt hij tragischer en tragischer, vooral omdat je beseft dat hij niet kan ontsnappen.
De voorstelling begint langzaam. Zijn vader is dood en Ludwig moet hem gaan opvolgen. Zijn moeder schreidt binnen en moet voortaan voor hem knielen. Subtiel worden de veranderingen duidelijk gemaakt en zie je hoe Ludwig voorrang aan de kunst en zijn liefde voor Wagner wil geven. Hoewel keizerin Elisabeth (Sissi) zich nauw verwand voelt, volgt zij hem niet in zijn waanzin. Die waanzin wordt vooral na de pauze duidelijk, de tekeningen op de muur lichten op, de toneelspeler moet voortdurend teksten reciteren en Ludwig wordt eenzamer en eenzamer. En als hij wordt afgezet dan rest niets meer dan in de nacht te verdwijnen. Toptoneel zoals je zelden ziet.

Wij zijn blij. Niet echt.



'Wij zijn blij' van het Rotheater werd aangekondigd met de ondertitel 'Geluk als daad van verzet'. Hoewel de voorstelling wel anders was, kwam het niet in de buurt van de ondertitel. De Rotterdamse Schouwburg was voor de gelegenheid in geel gehuld (paasgeel of pauselijk geel is dan de vraag?) en zaal en toneel waren één geworden. Gehuld in gele poncho's keken we naar een stoet van Rotterdammers, naar kleine toneelstukjes over blijdschap en verdriet, dans en muziek. De Rotterdammers waren blij met hun hobby of die nu jeu de boule spelen was, of korfballen, mandoline spelen, zingen, dansen of boksen.
Maar zei de voorstelling nu iets over blijdschap, laat staan over geluk als daad van verzet. Nee. Het was wel even grappig om de Rotterdammers voorbij te zien trekken en te weten dat zij plezier hebben in hobby, maar het zei niets over of ze vaker blij zijn. Wat blijdschap zou kunnen betekenen, wat blijdschap al dan niet tot iets blijvends kan maken? Het jammere is dat er eigenlijk weinig is gedaan met waarom deze Rotterdammers hebben meegedaan. Waarom hebben ze zich aangemeld? Wat zegt blijdschap hun echt? Het blijft bij een soort schijnauthenciteit die niet wordt waargemaakt. Ook de toneeltekstjes zeggen te weinig. Zo is het vooral schijnblijdschap en dat valt tegen.

zaterdag 24 maart 2012

Winterreise. Bijzonder theaterhoogtepunt.


Ruim drie jaar geleden zagen we in München de Münchner Kammerspiel in Rechnitz een indrukwekkend toneelstuk van Elfride Jellinek. Nu de Münchner Kammerspiel in Amsterdam was, was het dus een goede gelegenheid het nieuwe stuk van Jellinek Winterreise te zien.
Het werd een zeer bijzondere toneelavond. Winterreise is toneelstuk als een muziekstuk, waarbij je wordt meegesleept door het ritme, de tekst en de contrasten. En steeds is er muziek die de tekst een kader geeft. Het is filosofisch, actueel, menselijk en schrijnend en wordt fantastisch gespeeld. Soms is het spel fel en groots, maar tegelijkertijd kloppend tot in de kleinste details.
De toneelvloer van houtenplanken steekt ver de zaal en overal huilt de wind. Als de eerste acteur opkomt, wordt hij vergezeld door wind en sneeuw. Hij praat over wat voorbij is en hoe je je tot de tijd verhoudt. In een volgend deel lijkt het te gaan over een bruid en een bruidschat die er toch niet blijkt te zijn. Zeer vol gespeeld en tegelijkertijd een kritiek op bankovernames in Oostenrijk. Het deel wat het meeste indruk maakt, 'gaat' over het ontvoeringsslachtoffer die opeens weer uit de kelder komt en het gewone leven verstoort. Kristof Van Boven speelt haar buitengewoon, gejaagd, gekwetst en steeds zoekend.
Een theatervoorstelling zoals je maar zelden ziet. Waarbij alles klopt, de tekst, de regie van Johan Simons, het decor, de spelers, de muziek. Een omweg naar München meer dan waard.

zondag 11 maart 2012

Voskuil's Buurman. Geen goede buur en ook geen verre vriend.


Met de dood van Voskuil vreesde ik dat er ook geen werken meer van hem zouden verschijnen. Van zijn andere romans had ik genoten. 'Bij nader inzien' niet alleen als een indringend portret van een groep studenten maar ook als vraag hoe geef je idealen en vriendschap vorm. 'Het bureau' is niet alleen herkenbaar voor iedereen die op kantoor werkt, maar graaft diep naar wat mensen wel of niet bindt. Maar na zijn dood was er eerst was het boek wat Van Oorschot te naargeestig vond om uit te geven 'Binnen de huid', anders, nog persoonlijker en over de vraag welke liefde hem bond of iets nieuws zou brengen. En nu dan 'De buurman'. Het portret van Maarten, Nicolien en hun twee homoseksuele buurmannen Petrus en Peer.
Deels is het het klassieke verhaal van Maarten en Nicolien, hun ruzies, de (opgelegde) solidariteit, de fietstochten en de aandacht voor de onderdrukte. De onderdrukten zijn in dit geval Petrus en Peer (die zo worden beschreven dat je ze in hun vreemde uitmonstering op de gracht ziet lopen). Nicolien wordt oprecht blij van de vriendschap die er lijkt te zijn. Maarten bekijkt het sceptisch want echt interessant zijn de buren niet. Scepsis die dan weer met woede wordt beantwoord, want twijfel moet wel homofobie betekenen. Maar nee, de scepsis blijkt terecht. Want de buurmannnen blijken noch oprecht, noch interessant en ook geen vriend. Voor Maarten misschien de bevestiging van zijn scepsis, voor Nicolien toch een slag.
De vraag is of er nog meer ongepubliceerd werk van Voskuil is, ik hoop in ieder geval dat zijn dagboeken ooit nog gepubliceerd gaan worden.

Een vuurtoren als spaceship.


Het Lage Licht maakt de afgelopen jaren steeds voor de museumnacht een voorstelling in de vuurtoren van het Havenmuseum. Na een voorstelling bestaande uit filmquotes, een Cluedo-voorstelling werd de vuurtoren deze keer een spaceship. Een spaceship om de aarde te ontvluchten naar een andere, betere, zuiverder wereld. Echter wie wil er nu naar zo'n wereld, het volk zeker niet. Dus breekt er een ouderwetse, socialistische revolutie uit. Compleet met Internationale en rode vlaggen. Kortom een absurde, vrolijke, vreemde instantvoorstelling. Erg geschikt voor een ontspannen museumnacht. Maar ik moet toegeven het is lang geleden dat ik met de tekst van de Internationale in mijn hoofd over de Schiedamsedijk fietste.

Foto: Tom de Wilde

Schuld en boete. Toch maar het boek gaan lezen.


Mijn eerste reactie bij het betreden van de ruimte van Bonheur is er één van teleurstelling. Kenmerk van veel van de voorstellingen van Bonheur is dat de ruimte meestel radicaal veranderd is voor de betreffende voorstelling. Een nauwe, ondiepe straat voor 'Kleine Eva', een krater in het speelvlak voor 'Ziek van liefde', een bijna levensechte studentenwoning in 'Rotterdam'. En nu dan niets? Maar gelukkig ook hier blijkt de vormgeving spectaculair. Eén voor één komen de kopieën van de draagbalken van de ruimte naar beneden. Zo hard als een bijlslag waarmee Raskolnikov de oude woekeraarster doodt.
Hoewel de vorm mooi blijft, raakt de voorstelling me toch niet echt. De tekst blijft te abstract en de acteurs blijven te zeer op afstand. De dwaasheid van de redenering dat geweld soms mag, komt niet echt over. En dat geldt ook voor de opofferingsgezinde liefde. Maar ondanks dat nodigt het wel uit om nu dan toch het boek te gaan lezen.

Foto: Bas Czerwinski

Am Ziel. Bernhard. Een moeder, een dochter en toneel.


Het beginbeeld is indrukwekkend. Moeder en dochter zitten ingestrengeld op de grond. Moeder praat en praat en bekritiseert haar dochter die een poging doet een kopje thee in te schenken. De benauwde Oostenrijkse werkelijkheid van Thomas Bernhard uit zich niet alleen in de tekst, maar ook in het decor. Want zoals altijd bij Bernhard is de werkelijkheid treurig en valt er weinig anders te doen dan er tegen te keer te gaan (op de meest mooie manier dat wel) om toch een vergeefse poging te doen aan die werkelijkheid te ontsnappen.
Zoals vaak gaat het ook over theater. Over de bezoeker die in zijn abonnementserie iets ziet, waar iedereen juichend over is, maar zij zelf niets van begrijpt. Die tekst doet me weer terugdenken aan de ene keer dat ik een stuk van Bernhard in het Burgtheater in Wenen zag. De plek die zo verbonden is met zijn stukken. Waar toneel er toe doet, en het dus de moeite waard is om je er over op te winden.
In deze voorstelling zet Marlies Heuer een bijzondere moeder neer. Een moeder die heerst, commandeert, spreekt, misschien ooit het beste net haard dochter voor had, haar wensen had (een huis aan de kust), maar toch ook door het leven geslagen. In dat leven komt de jonge succesvolle toneelschrijver en even lijkt er de kans dat hij en de dochter aan iets nieuws beginnen. Maar dan ook slechts even.

vrijdag 9 maart 2012

Monkey. Beelden uit de nacht.


Toen we naar de voorstelling Monkey van Abbatoir Fermé dachten we een tekstvoorstelling te gaan zien, maar het bleek bewegingstheater te zijn. Wel was er een voiceover, die je in trance leek te brengen. En de beelden waren inderdaad niet gewoon, maar of dromen, het onderbewuste en nachtmerries tot leven kwamen. De libertijnse lust werd verbeeld, waarbij genot en lust centraal stonden. Een oudere man vormde het centrum en de anderen brachten hem genot. De vraag was echter of er wel echt sprake was van genot. Fysiek plezier soms zeker, fysieke uitputting ook, maar genieten dat bleef de vraag. Wel waren de beelden in al hun fysiekheid prachtig om te zien.

Bang. Theater in de raadszaal.


Theater in de raadszaal en deze keer niet het gebruikelijke politieke spektakel. Veenfabriek speelt BANG een voorstel over politiek en burgers. Het is verleidelijk om dan in je hoofd vergelijkingen te gaan maken. Zeker als je bij de gemeente werkt en regelmatig wethouders en raadsleden in de raad en commissie in actie ziet. Zit er een Pierre Bokma onder de Rotterdamse politici, een Barry Atsma of een Fania Sorel? Hoe is het acteertalent van de wethouders en van de raadsleden?
Het is echter jammer dat het idee van een voorstelling in de raadszaal spannender blijkt dan de voorstelling zelf. Er wordt wel gesproken over ideeën en problemen, de werkster doet ook een mededeling, maar echt iets zeggen over politiek en maatschappij doet de voorstelling niet. Er wordt ook weinig gebruik gemaakt van de vormgeving van de raadszaal. Dan toch liever het echte politieke theater.

Hugo. Vriendschap en filmherinneringen.


Na 'The Artist' is 'Hugo' de tweede recente film die speelt met de filmgeschiedenis. Hugo combineert de filmgeschiedenis met een verhaal over verlies, vriendschap en hoop. Dat alles prachtig vormgegeven niet alleen in 3D, maar ook door de aankleding van het station, de klokken en het beeld van Parijs. Hugo, de archetypische wees, probeert de band met zijn vader door het werken aan de automaton levend te houden. Geholpen door Isabelle, achtervolgt door de stationsinspecteur (een mooie rol van Sacha Baron Cohen) gaan ze voor het verhaal en het avontuur van haar opa George Méliès. Het is een bijzondere film door de roerende combinatie van een warm verhaal, het belang van verhalen, de prachtige film en de speurtocht naar de begindagen van de film.

zaterdag 25 februari 2012

Bloed en rozen. Toneel tussen hemel, hel en kerk.


Bloed en rozen. De titel is ontleend aan het beroemde 'Herfstij der Middeleeuwen' van Johan Huizinga. Tegelijkertijd heeft Tom Lanoye een actueel toneelstuk geschreven over Jeanne d'Arc, Gilles de Rais, geloof en de kerk. Guy Cassiers heeft er met het Toneelhuis een prachtige en indrukwekkende voorstelling van gemaakt. Een voorstelling die poëtisch en politiek is.
Jeanne d'Arc staat centraal in het eerste deel. De maagd van Orleans, die met haar visioen van stemmen en in mannenkleding de overwinning afdwingt en de Dauphin tot koning laat kronen. Echter daarna komt het verraad, gevangen door de Engelsen en door de kerk wegens ketterij op de brandstapel gebracht. Abke Haring speelt een felle, indrukwekkende, gelovende Jeanne. Haar stemmen worden hoorbaar door de zang van Collegium Vocale. Beangstigend is hoe ze door de kerk wordt ondervraagd, hoe er gefleemd, gedreigd, verdraaid, vernederd en veroordeeld wordt. En in deze passages zijn teksten van bisschoppen over de huidige misbruikschandalen in de katholieke kerk vermengd. Het slotbeeld van Jeanne, die spreekt in een rood brandend videobeeld terwijl de engelen zingen, is van een wrede schoonheid.
Het tweede deel gaat over Gilles de Rais, de generaal die ooit aan de zijde van Jeanne vocht en nu een monster is geworden. Kinderen worden misbruikt en gedood en dit wordt lange tijd getoleerd. Bij hem geen engelen die zingen, maar demonen. Johan Leysen speelt hem zowel eferisch als getormenteerd en het beeld als die uitgelicht met wit haar spreekt is zeer bijzonder. Hier is de kerk minder streng, en komt pas laat in actie. Slechts macht interesseert de kerk.
De vormgeving en videobeelden maken veel indruk. Mantels vol met extra armen en handen, een achterwand met spiegelende vierkanten, videobeelden die de gezichten nabij brengen. Een zeer indrukwekkende voorstelling die gezien moet worden. Om het spel, om het beeld en om de tekst van Tom Lanoye. Zoals hij Jeanne laat zeggen: "Verleen ons nu 't vermogen. Om Uw Roeping te dragen. En niet te versagen. Uw vijand te verjagen. Alles te wagen. Alles te verdragen. De plichten en de plagen. De balsem en de slagen. De triomfen en nederlagen. U en U alleen te behagen. Tot het einde onzer dagen. Tot het einde onzer dagen. Tot het einde onzer dagen."

Monologenfestival: ervaringen van een feedback gever.


Het jaarlijkse monologenfestival van Rotterdam vindt weer plaats. Vorig weekend mocht ik in de feedbackgroep plaatsnemen. Een feedbackgroep ja, en geen jury. Dit jaar staat niet het winnen van een prijs centraal, maar het krijgen van reacties op voorstellingen. De organisatoren Pim Dumans en Kees Deenik hebben daar veel werk van gemaakt. Tijdens de voorbereiding van de monologen keken de deelnemers bij elkaar, tijdens de avonden kunnen bezoekers hun reactie op een geeltje schrijven, er wordt getwitterd (zelfs tijdens voorstellingen) en er is dus de feedbackgroep. Ingrid Duijndam, Peter Groenendijk, Margot van Dijk en ik mochten alle voorstellingen vanaf rij 3 bekijken. Ons rapport hebben de deelnemers inmiddels ontvangen. Maar hier nog wat persoonlijke observaties.
Hoewel ik veel toneel zie, keek ik nu toch anders: gerichter, meer lettend op de verschillende onderdelen en alerter. Er moest immers over gesproken en geschreven worden. Maar eigenlijk een mooie houding om vaker zo te kijken; je beleeft het intenser. De gesprekken in de feedbackgroep waren stimulerend, juist om aan elkaar door te vragen over waarom je een voorstelling nu interessant vond of waarom iemand anders was afgehaakt. En daarna ging de discussie aan de bar nog door.
Het thema van het festival 'In monoloog met de ander' kreeg op tenminste drie manieren vorm. De voorstellingen Moordwijf, Naakt Bellen, Sprakeloos en Mijn muur vol haat richtte zich met hun monoloog direct tot het publiek. Je werd deelnemer aan de voorstelling. In de voorstellingen Naakt Bellen, Sprakeloos en Een date met Jenny speelt de mobiele telefoon een grote rol - weliswaar met wisselend succes. Een derde thema (dat ook op eerdere festivals terugkwam) blijft de gekte en de monoloog van de zoekende labiele personage nu vooral in Sool en Stoep. Opvallend blijft ook dat de levens van vrouwen meer tot monologen blijken te inspireren dan mannen. Het 'echte toneelstukje' was dit jaar wat minder aanwezig en de decors waren sober.
Voor mij waren er zes voorstellingen die bijzonder waren. Het begon met 'Sool' van Louise Wessels (spel) en Adje Kloos (regie). De monoloog van een zoekende, zwervende vrouw. Prachtig belicht ging je mee met haar mogelijke gekte, haar liefde en haat voor een skinhead en haar band met wolven en honden. Je volgde haar blik als zij de honden zag lopen. Een voorstelling die af was, met een mooi slotbeeld waarbij ze haar handen naar de engelen hief. Een voorstelling die ook af was, waar haat ook in terug kwam maar een volstrekt ander gevoel achter liet was 'Mijn muur vol haat' van Mervyn Nankoe (spel) en Wanda Meeuws (regie). Een voorstelling als een klap in je gezicht. Waar er al veel is gezegd over random killers, stond er hier eentje voor je. Voor de vorm werd even spijt betuigd, maar de haat bleef, de haat ging over grenzen en sloeg het publiek. Er werd nauwelijks een verklaring gezocht en Mervyn stond vol haat en adrenaline voor je.
Bijzonder was 'Gevangen' geschreven en gespeeld door Petra Tanis, actrice bij Maatwerk, in regie van Maurice de Jong. Een zelfgeschreven verhaal over liefde, verraad en moord in een combinatie van de wereld van de soap en de gewone wereld van Rotterdam. Een monoloog die paparazzi combineerde met het maken van een lunchpakketje voor de anders als teken van liefde. Zelden kon een lunchpakketje zo ontroeren. De monoloog Huisvrouw van Inger Kammeraat, spel, en Marten Treffers, regie, bracht een mooie poëtische tekst van Esther Gerritse. Een tekst waarin het bestaan van een huisvrouw teruggebracht lijkt tot alleen het fysieke bestaan, de huishoudelijke apparaten worden belangrijke figuren in haar leven. Het beeld waarin zij één voor één aardappelen op het toneel neerlegt was mooi symbolisch gevonden.
Er waren twee voorstellingen die in mijn beleving nog niet af waren, maar wel bijzonder veel potentieel bieden. Het verhaal van mevrouw N.N. van Marjanne Deijl, spel, en Fedde Spoel, regie, combineerde een klassieke melancholische tekst van Tsjechow met een moderne animatie. De animatie vond ik zeker wat toevoegen aan de voorstelling, hoewel het nog te los stond van de speelster. Maar de meningen waren verdeeld en in de voorstelling in dit tweede weekend heeft Fedde besloten de animatie er uit te laten. Dat resultaat heb ik niet gezien, maar ik hoop dat er ook nog een versie komt waarin de interactie tussen de speelster en de animatie juist versterkt wordt. Zo kan nog een extra laag aan het verhaal worden toegevoegd.
De monoloog 'De andere kant' van Marten Treffers (spel) en Hok Tan (regie) was een hoogstandje doordat het een sterk verhaal combineerde met het uitbeelden van vier personages. Soms werkte dat al uitstekend als Marten de moeder speelde, de haarlok die weggestreken werd werkte subtiel en mooi. Andere personages konden nog meer een eigen gezicht krijgen, maar de combinatie met het verhaal over hoe om te gaan met onmogelijke keuzes op een vakantie in Afrika maakte indruk. Bijna een 'mini-Branden'.
Was één van de uitspraken in de voorstelling 'OVER Tom Manders' in november vorig jaar op het ATFR nog 'Zwijg over elkaars voorstelling' het monologenfestival 2012 heeft het ongelijk daarvan aangetoond. Het was een eer om er zo bij te mogen zijn.

Foto: Kees Deenik.