Medea en Die Ratten. Theater in Frankfurt.

Naast tentoonstellingen willen we ook theater zien in Frankfurt. We hebben er echter niet op gerekend dat de meeste voorstellingen van Schauspiel Frankfurt uitverkocht blijken. Zo komen we de eerste avond bij de Landungsbrücke - een alternatief theater. Daar wordt een moderne bewerking van Medea gebracht. De vraag wat moederliefde en kindermoord betekenen staat centraal, niet alleen in de klassieke tekst, maar ook in fragmenten van recente kindermoorden. Het is een voorstelling vol vaart waar de drie jonge acteurs van rol wisselen, schakelen tussen spel en lied en je weten te raken. Hoe ver kan de liefde gaan...
Gelukkig blijken er zondag bij de avondkassa nog twee kaarten voor 'Die Ratten' van Gerhard Hauptman door het Deutsches Theater uit Berlijn in regie van Michael Thalheimer. Het wordt een fantastische voorstelling, prachtig geacteerd en vormgegeven. Het beginbeeld is al indrukwekkend. Het speelvlak wordt gevuld door twee grote houten delen (onder en boven) en daar tussen is niet meer dan ruim anderhalve meter. En daar wordt de voorstelling gespeeld. Steeds staan de spelers gebukt. Gebukt onder het leven en de maatschappij. Het verhaal gaat over Frau John die na de dood van haar zoontje zelf geen kind meer kan krijgen en in de zwangerschap van een Pools meisje de kans ziet om dat kind voor haar eigen door te laten gaan. Het wordt deels gespeeld in Berlijns dialect, maar de kracht, het gevoel de intensiteit spatten van de voorstelling af. Het is soms wreed, soms heftig, maar ook zo vol van (onmogelijke) liefde. Van het Poolse meisje voor haar kindje, van meneer John voor zijn vrouw en hun nieuwe kind en vooral van Frau John. Ze houdt zo van 'haar' kind, ze wil het onmogelijke en zonder kan ze niet leven. Haar kwetsbaarheid wordt groter en groter doordat ze bedrijf na bedrijf steeds een laag kleding aflegt. Daar staat ze dan in haar hemdje terwijl alles wegvalt.... Na afloop ben je eerst stil, dan ontploft de zaal en dan is het een voorstelling die je bijblijft.

Frankfurt: geen banken, maar kunst.

Voor de Europese bank in Frankfurt staat nog een trots euro-teken. Wij zijn er echter niet om banken te bekijken (behalve dan het uitzicht vanaf de Maintower), maar omdat er 'toevallig' een aantal mooie tentoonstellingen te zien zijn. In de Schirn Kunsthalle is een overzichtstentoonstelling van het werk van Kienholz te zien. Twee werken maken grote indruk zijn installatie van een isoleercel in een psychiatrische inrichting en een wand vol met bijzonder gevormde crucifixen.
Het Städel is het Boijmans van Frankfurt, oude en moderne kunst en binnenkort gaat de uitbreiding open voor hedendaagse kunst. Het gebouw is prachtig gerestaureerd en bezit een bijzondere collectie. Een prachtige Jan van Eyck, een Rogier van der Weyden en veel Vlaamse, Nederlandse en Italiaanse kunst. Veel werk van Max Beckmann ook. In het Museum für Moderne Kunst is een tentoonstelling te zien van de Schotse kunstenaar Douglas Gordon. Twee videoinstallaties zijn bijzonder: Henry Rebel, over de onrust en onraad in iemand en hoe dat leidt tot krassen op het lichaam. k.364 combineert de muziek van Mozart met zowel een reis, als een uitvoering dicht op de huid. Beelden die steeds de huid raken. In het Liebighaus, het museum voor beeldhouwkunst, is de tentoonstelling over de van oorsprong vijftiende eeuwse Nederlandse beeldhouwer Niclaus Gerhaert. De paar beelden die van hem bekend zijn zijn zeer fijnzinnig zowel in uitdrukking als in hoe ze zijn gemaakt.
Met de ICE is het nog een uurtje naar Karlsruhe waar nog een grote overzichtstentoonstelling 'The Global Contemporay. Kunstwelten nach 1989' te zien is. In een immens groot gebouw (ooit waarschijnlijk enorme loodsen) is het Zentrum für Kunst und Medientechnologie. Niet alleen zijn er de zeer verschillende kunstwerken te zien, maar het is ook een onderzoek naar hoezeer de kunstwereld is gegroeid en een economisch instituut is geworden. Veel van de werken hebben dan ook een politieke compoment. En zo liggen kunst en banken dan misschien minder ver uit elkaar dan we dachten.

The Iron Lady. Streep of Thatcher?

Meryl Streep zet een fantastische Margret Thatcher neer in The Iron Lady. Ze is zowel de felle politica, de leider die de Falklands terug wil als een oudere dementerende vrouw die liefdevol met haar overleden Denis praat (een prachtige rol van Jim Broadbent). Tegelijkertijd is de film geen film die een nieuw perspectief geeft op Thatcher, noch op haar persoon, noch op haar rol in de geschiedenis. Het thema dat er nog het meeste uitkomt is hoe ze altijd heeft moeten vechten, als dochter van de kruidenier en vooral als vrouw in een gesloten mannenmaatschappij.
De film toont steeds fragmenten uit haar persoonlijke en politieke leven (van mijnwerkersstaking tot IRA aanslagen en hongerstakingen en de protesten tegen de beruchte poll tax). Er is veel protest te zien, maar het waarom wordt niet echt duidelijk. Hetzelfde geldt voor de oorlog over de Falkland, Thatcher geeft niet op en gaat ten oorlog. Maar ze wordt er ook door geraakt doordat ze alle families van overleden soldaten een persoonlijke brief schrijft. Maar de betekenis van de oorlog in de positie van Groot-Brittanië in de wereld, voor Argentinië of de binnenlandse politiek komt niet aan orde.
De film lijkt wat dat betreft een beetje op de film over Beatrix, leuk en interessant om naar te kijken (en opvallend hoe Thatcher haar haar een wezenlijk andere stijl geeft als ze partijleider wil worden - meer Beatrixachtig). Je hebt het gevoel in haar leven binnen te kijken. Wat dat betreft is een moderne film die gaat over gevoelens, terwijl ze zelf voor meer aandacht voor ideeën pleit. Maar een echt spannende film over of de politieke Thatcher, of wie ze was of de relatie man - vrouw in de (Britse) politiek wordt het niet.

Gijsbrecht van Amstel. De toneelklassieker.

Voor mijn ouders was het het eerste toneelstuk dat zij samen zagen 'Gijsbrecht van Amstel'. Zij gaan binnenkort weer kijken, maar voor mij was het de eerste keer om deze toneelklassieker te zien. En dat terwijl het een van de weinige Nederlandse stukken is waarvan je citaten kent 'Het hemelse gerecht heeft zich ten lange leste ontfermt over mij en mijn benarde veste', of 'Waar werd oprechter trouw' en natuurlijk 'Vaarwel mijn Amstelland verwacht een ander heer'. Het is zeker een interessante voorstelling, maar Vondel is toch geen Shakespeare. Het stuk is weinig dynamisch; de personages spreken vooral in monologen. Maar gelukkig komen alle teksten voorbij.
Opvallend aan de voorstelling vind ik het 'Roomse' karakter van de voorstelling, terwijl Vondel het toch in de hoogtijdagen van het calvinisme als staatsgodsdienst schreef. Kloosters, nonnen en de engel Gabriël spelen een belangrijk rol. Er wordt goed geacteerd vooral door Marisa van Eyle als het koor. Zij zegt de oude en nieuwe verzen met een bijzonder elan. Mark Rietman brengt vooral een gekwelde Gijsbrecht, Carine Crutzen schreidt eerst maar wordt dan een opstandige Badeloch die in moed niet onder doet voor Gijsbrecht.
Het is interessant zo'n toneelklassieker te zien en het is een goede modern-klassieke uitvoering. Tegelijkertijd roept het ook de vraag op hoe radicalere bewerkingen er van zouden kunnen uitzien. Shakespeare zie je in alle vormen en dat kan steeds opnieuw raken, geldt dat voor Vondel en deze klassieker ook. Zou interessant zijn om ook dat eens te zien.

Oswald. Een middeleeuws gedicht.

Afgelopen maandag zong Andreas Scholl in de Doelen 'Oswald'. Een muziektheatervoorstelling met liederen van Oswald von Wolkenstein. Begeleid door Shield of Harmony bracht hij de middeleeuwse ervaring tot leven. Oswald von Wolkenstein beschreef zijn leven in gedichten en liederen, die nu een bijzonder beeld van de middeleeuwen geven. Scholl zingt prachtig, soms ingetogen, soms feestelijk en zelfs boertig. Het duet dat hij met Miriam Andersén zingt is heel bijzonder, evenals haar Marialied. De zang en muziek zijn veel mooier dan het soms wat te illustratieve spel van de acteur in de voorstelling. Maar al met al een avond met prachtige middeleeuwse muziek.

Carnage. Een kinderruzie met gevolgen.

Het kijken naar andermans ruzie geeft altijd een bepaald gevoel van gene. Want je wilt je er niet naar kijken, maar het heeft ook iets fascinerends. De film Carnage van Polanski laat ons alle elementen van een ruzie zien. Twee echtparen komen bij elkaar om de gevolgen van de ruzie van hun zoons te bespreken; de een heeft de ander met een stok geslagen. Mocht je denken 'ach vervelend, maar ja zoiets gebeurt', dan ben je snel uit die droom geholpen. Want de ouders discussiëren over hoe de verklaring moet worden geformuleerd die ze hebben opgesteld om de ruzie bij te leggen.
De onderhuidse spanning is vanaf het begin volop voelbaar en als het ene ouderpaar aankondigt op te stappen, denk je 'Ga, anders loopt het uit de hand'. Maar ja, toch nog een kopje koffie en dan begint het. Een andere toon, een opmerking die verkeerd wordt begrepen, een mobiele telefoon die steeds gaat, het gevoel beter te zijn, en dan wordt het botter. Ruzie tussen de echtparen en tussen de partners. Soms moest ik denken aan 'Who's afraid of Virginia Woolf' van Edgar Albee, waar de partners een vernietigende ruzie voeren. Maar Carnage is anders. Er wordt heel goed geacteerd, maar de ruzie blijft meer op afstand, is leuker om te kijken en het verschil tussen kinderen en ouders blijkt zo toch heel klein. Eindelijk een ruzie om niet weg te kijken, maar om van te genieten.

Hermans en Bordewijk. Een keurige correspondentie.

Het boekje lag op de stapel nog te lezen, dus zo ging het mee in de tas naar Vlieland. 'Een onmiskenbare verwantschap. Brieven 1944 - 1965', een bundeling van de briefwisseling tussen W.F. Hermans en F. Bordewijk. Het zijn maar een stuk of vijftig brieven, waarin ze reflecteren op elkaars werk (binnen zekere mate), het over hun verwantschap hebben (het absurde, het surrealistische) en elkaar uitnodigen voor wederzijdse bezoekjes. Waarbij de vraag is op welk tijdstip dat kan plaatsvinden en of de lunch thuis of in het restaurant mag plaatsvinden. Zoals Hermans het schrijft 'Men eet thuis toch meestal prettiger en rustiger dan in een restaurant, vooral een Gronings restaurant'. Een aardige bundel.

HhhH. Een roman en een beschouwing.

De aanslag van Heydrich is een van die elementen van de Tweede Wereldoorlog die je in de overzichten leest. Vooral als 'aanleiding' voor de moord op alle inwoners van Lidice. Maar echt weten wat zich heeft afgespeeld wist ik niet. De vraag die in HhhH (Himmler's hersenen heten Heydrich) van Laurent Binet steeds op de achtergrond speelt is of je kan weten van zich echt heeft afgespeeld en of een roman over dat onderwerp schrijven iets toevoegt.
Het bijzondere van deze roman is dat er drie elementen door elkaar worden geweven: de historische roman, de werkelijke gegevens en de reflectie op het schrijven. De roman wordt nooit een vanzelfsprekendheid, maar steeds staat het verhaal, de te gebruiken beeldspraken, zijn eigen herinneringen en ook de romans van anderen ter discussie. Dat maakt het geheel extra spannend, niet alleen als beschrijving van het verleden maar ook om de vraag of het lukt dat alles tot een geheel, tot een roman te vormen. Dat is zeker gelukt en geeft een bijzondere leeservaring.