zaterdag 28 november 2009

Onder de vulkaan

Het toneelbeeld start bedriegelijk eenvoudig voor een regie van Guy Cassiers: een plankier en een grijze achterwand bestaande uit stroken. Maar dat verandert: beelden van Mexico vormen de achtergrond, soms is het doorschijnend en zie je de scene er achter en dan het beeld van de acteurs. De beelden zijn schitterend, vloeien soms in elkaar over, vervagen, de kleuren zijn sterk en intens. Het tegenlicht is soms even wennen, maar je blik wordt automatisch getrokken naar het centrum van het toneel en het beeld blijft je bij.
Het verhaal van de Britse consul Firmin die drinkt en blijft drinken. Zijn vrouw kan hem niet redden, zijn vriend is ook machteloos. Hoewel hij probeert de zin van het leven weer te vinden, is de drank te machtig. Toch ontroert hij als hij dronken is, als hij zoekt en als hij sterft. Ze gooien hem een hond achterna en hij roept 'Pero, kom'.

L'isola disabitata

Het beeld doet denken aan een woud van lianen. Bij de opzet van het verhaal: gestrand op een onbewoond eiland moest ik even denken aan The Tempest van Shakespeare. Het verhaal van de opera 'L'isola disabitata' blijft echter beperkt, want al snel in de opera weet je dat Constanza na 13 jaar herenigt zal gaan worden met haar man die door piraten was opgesloten.
De muziek is onderhoudend, maar niet heel spannend. Er wordt goed gezongen en de scene's tussen de danser (als hert) en de zus Silvia zijn grappig als ze synchroon gaan. Het geheel is echter toch een luchtig tussendoortje. Je kijkt en luistert, het is onderhoudend, maar het maakt geen blijvende indruk.

Orlande de Lassus

De Grote Kerk in Gouda lijkt donker en verlaten als we onderweg zijn naar het concert van het Nederlands Kamerkoor. Slechts een deel van kerk blijkt verlicht en daar wordt de muziek van De Lassus ten gehore gebracht. Het koor staat of zit in een cirkel met het publiek aan twee kanten. Je voelt de concentratie van de zangers en de intensiteit van de liederen. Het zijn delen uit missen, wereldlijke liederen en een bijzonder werk waar de tekst zich letter voor letter opbouwt. S U su P E R, per super tot dat er gezongen wordt bij de wateren van Babylon.
Het is intieme muziek met soms een bijna hypnotiserend karakter. Kleine verschuivingen, vreugde in de muziek en natuurlijk de lof voor God. Een mooie belevenis.

vrijdag 27 november 2009

Das Weisse Band

De films van Haneke zijn altijd intrigerend. Onder de oppervlakte van normaliteit en burgerlijkheid schemert vaak geweld. Meestal spelen zijn films zich af in de moderne wereld, maar met Das Weisse Band gaat hij terug naar 1913. Ein Deutsche Kindergeschichte is dan ook de ondertitel van de film. In een Noord-Duits dorpje gebeurt van alles: de dokter struikelt met zijn paard over een gespannen draad, een schuurt brandt af en dat is nog maar het begin.
Centraal in de film staat de spanning tussen de kinderen en de volwassenen. De jonge leraar - die ook de verteller is die op latere leeftijd terugkijkt - vormt de verbinding tussen beide werelden. Maar uiteindelijk lukt het hem ook niet die verbinding te maken, hij is een buitenstaander in beide werelden.
Het dorp in 1913 is een wereld van standsverschil, van een strenge godsdienst, van vernedering om zogenaamd op te voeden en van lijfstraffen. Voor de kinderen lijkt er weinig vreugde in het dagelijkse leven in hun dorp. Ze kijken steeds serieus, er broeit iets en de zoon van de dominee stelt God op de proef om te kijken of die even wreed is als zijn vader. Er heerst een onheilspellende sfeer aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Wij beseffen dat de echte wreedheid dan in Duitsland nog moet komen.
Het spel van de kinderen is prachtig. Soms intens, vaak ingetogen waarbij je je voortdurend afvraagt wat de kinderen werkelijk denken en soms ontroerend. Ontroerend als het zoontje van de dokter vraagt of iedereen werkelijk moet sterven. Ontroerend als een zoon zijn vader vindt die zich heeft opgehangen. Ontroerend als het zoontje van de dominee zijn strenge vader een vogeltje geeft. Mooi in het tonen van de ontluikende liefde tussen de onderwijzer en het kindermeisje.
Het feit dat de film in zwart-wit is maakt dat het verleden juist werkelijker wordt. De beelden zijn prachtig, in hun contrasten, in de schoonheid van de sneeuw en de leegte. Een bijzondere, intrigerende film.


zaterdag 21 november 2009

Fish Tank

Mia woont met haar moeder en zusje op een estate in Essex, naar school gaat ze niet meer en ze lijkt meestal boos. Ze is 15 en hoopt te ontsnappen door haar hip hop dansen en raakt vertederd door een paard. Als haar moeder een nieuwe vriend krijgt verandert het leven, hij is aardig, vloekt niet voortdurend en is aantrekkelijk. Ze weet niet wat ze met hem moet, hij stimuleert haar te dansen, maar er is ook een broererige spanning tussen hen beiden.
De film is in veel opzichten bijzonder. Het beeld is vierkant en het geluid dat klinkt is beperkt tot hetgeen je ziet. De luchten worden bijzonder in beeld gebracht, soms dreigend dan weer zwermen vogels die heen en weer wervelen. Na 'De Helaasheid der Dingen' toont deze film op een andere manier een kind dat naar warmte en liefde zoekt. Hier geen mannenhuishouding, maar vrouwen en het verlangen naar een man. In een wereld waar iedereen een slet wordt genoemdd en zusjes hun liefde betuigen door te zeggen dat ze elkaar haten is de enige manier voor Mia om contact te krijgen met haar moeder mee te doen met een aantal danspasjes eerst ingehouden en dan sterker. Een zeldzaam moment van samenzijn. Ook al klinkt 'Life is a bitch and then you die'. Ontroerend en je hoopt dat als ze in de auto naar Cardiff stapt dat er daar meer is.

vrijdag 20 november 2009

Salome

De opera Salome van Richard Strauss vertelt het dramatische verhaal van Salome die verliefd wordt op Jochanaan (Johannes de Doper) en uiteindelijk zijn hoofd eist. Bij De Nederlandse Opera is nu een nieuwe productie te zien in regie van Peter Konwitschny en die brengt het op andere wijze dan meestal. Geen historische of abstracte enscenering maar een decadente setting in een bunker. Bovendien blijft het niet bij het een kus van Salome aan de lippen van het afgehaakte hoofd van Johannes - iets wat meestal toch niet invoelbaar blijkt, maar hier stappen Salome en Johannes uit de bunker. Hun liefde gaat door en dat is een bijzonder moment.
De voorstelling roept echter grote tegenstellingen op. Na het slotakkoord klinkt er luidkeels boe, snel gevolgd door een salvo bravo's. Het is ook een wisselende voorstelling. Soms druk en weinig spannend. Sterk gezongen door Albert Dohmen als Jochanaan die vol geloof de komst van Christus aan komt. Het eindbeeld is mooi als de bunker naar achteren verdwijnt en Salome (mooi gezongen door Annalena Persson) en Jochanaan samen in de wijde ruimte op het toneel zitten.

De helaasheid der dingen

Kijkend naar 'De Helaasheid der dingen' vraag je je af wanneer nu ingegrepen zou zijn en Gunther Strobbe uit huis zou zijn geplaatst. Het leven in het Vlaamse Reetveerdegem is chaotisch, vol drank (drank en nog eens drank), een vader die 's ochtends met een jenever gewekt moet worden, drie ook mislukte ooms en een oma die als enige echte steun geeft. Het is een film vol pogingen van meestal mislukte liefde omdat de drank te sterk blijkt. Maar het is veel meer dan een film die pleit voor snel ingrijpen in probleemgezinnen. Het is vooral een film over een zoon die blijft hopen op een vader die er dan toch niet is. De absurde en komische delen staan steeds in het licht van een tragische ondertoon. Gunther kiest voor zichzelf en hoe pijnlijk dat ook is, als hij rustig een boterham smeert in het internaat breekt het begin van geluk bij hem door. Een moedig, intiem en tragisch verhaal.

vrijdag 13 november 2009

Eenakters

Het is volgens mij de eerste keer dat ik het Eenakterfestival bezoek. Een avond met drie eenakters in het OT Theater. Het zijn drie hele verschillende voorstellingen. Een bewerking van Beckett's Gelukkiger dagen wat vooral veel tekst is en te weinig spanning oproept. De tweede eenakter is ook een bewerking 'De mooie onbekende' van Klaus Pohl. Een heftige en intense eenakter over een onbekende vrouw in een boertige herberg in Duitsland en wat er dan gebeurt. Bij deze eenakter blijf je gespannen kijken wat er zal gebeuren en voel je soms ongemakkelijk vanwege het gesuggereerde geweld. Nog eens nadenkend herinner ik me dat ik het stuk lang geleden eens bij Toneelgroep Amsterdam heb gezien.
De laatste eenakter is 'En toen ontmoette ik een groot wit konijn'. Het is weinig spannend bewegingstheater waarbij ik me naar aanleiding van de ontmoeting tussen het konijn en een speler in een stofjas afvroeg hoe het nu ook al weer zat met het konijn in De Avonden. Hoewel niet alle eenakters even spannend waren, is het wel leuk te zien hoe zeer iedereen in zijn spel opgaat en zich met hart en ziel aan de voorstelling wijdt.

zondag 8 november 2009

La Voix Humane

'La voix humane' is een tekst van Jean Cocteau uit 1927 een tijd toen de telefoon nog nieuw was. Er is dus nog sprake van andere mensen die op de lijn zitten en van een telefoniste. Het thema is echter van alle tijden de geliefde die een laatste gesprek voert met haar liefde. Halina Reijn houdt de zaal anderhalf uur in haar ban met hoe ze tegen beter weten in dapper probeert te zijn, zich wil vasthouden aan zijn schoenen en de mooie herinneringen en hoe ze worstelt of ze zonder die liefde kan leven. Ze heeft geleefd via deze liefde, en daarmee verloor ze misschien zichzelf en is er dan nog een toekomst? Het is naturel, maar intens. De oude elementen zitten in de tekst, maar het is ook modern.
Het toneelbeeld is prachtig, een raam in een flat. Soms is ze uit het zicht. Het licht in de kamer verandert, het raam schuift open en de geluiden van de stad komen naar binnen. Soms klinkt muziek. Het beeld doet even denken aan de Tien Geboden waar ook een boodschap via het raam wordt gegeven. Dit beeld is echter strakker, intenser ook en alle focus ligt op het gesprek en hoe je dat door het raam volgt. Ze wil het gesprek niet beëindigen omdat ook dan de liefde definitief eindigt, wat is er dan nog mogelijk? Het verhaal raakt je, het beeld raakt je, maar vooral het spel van Halina Reijn raakt je.

Het getijdenboek van Katherina van Kleef

In Nijmegen is een prachtige tentoonstelling te zien van 'Het getijdenboek van Katherina van Kleef' een 15e eeuws gebedenboek met miniaturen en prachtige versieringen. Normaliter is het boek in the Morgan Libary en Museum in New York. Voor onderzoek is het boek uit elkaar zodat er nu 100 bladen te zien zijn met alle aspecten van bijbelverhalen, de heilige drieënheid, de Mariaverering, heiligen maar ook de afbeeldingen van het dagelijkse leven in de marges van het blad. De bewondering neemt alleen maar toe als je bedenkt hoe het boek in 1442/1443 tot stand kwam alleen bij daglicht of kaarslicht en zonder enig modern hulpmiddel.
Het is ongelooflijk hoe gedetailleerd de afbeeldingen zijn en hoe intens. Er zijn bijvoorbeeld twee afbeeldingen van de hellemond waar de stervelingen in het vagevuur verdwijnen. De mond is angstaanjagend opengesperd, het vuur brandt, de potten koken en alleen gebeden van de levenden kunnen misschien voorkomen dat het daadwerkelijk de hel wordt. Bijzonder is ook hoe het dagelijkse leven is terug te zien in de afbeeldingen, zoals in een scène van de heilige familie, waar Christus in een looprek is te zien. Je blijft kijken, naar de beelden die elkaar opvolgen (van de boom die groeide uit de mond van Adam en uiteindelijk gebruikt werd voor het kruis). Naar versieringen in de marge van vogels in kooitjes, van hoe voorbeelden van andere schilders zijn gevolgd bijvoorbeeld bij de kruisafname en vooral naar de fijnheid, gedetailleerdheid en hoe na ruim 550 jaar het mooie nog steeds bewondering oproept.

Boijmans van Beuningen

Vaak is het zo dat in je eigen stad je musea minder vaak bezoekt, dan je van plan was, want je denkt ze wel te kennen. Zeker waar het gaat om de vaste collectie. De laatste keer in Boijmans was de grote Toorop tentoonstelling. Nu weer eens op een regenachtige zaterdag de vaste collectie bekeken, waar ook van Charley Toorop het schilderij de drie generaties te zien was (met daar recht tegenover het beeld van het hoofd van Jan Toorop dat ook in het schilderij is te zien...mooi neergezet). Van de vroege schilderijen blijft het paneel van Maria van Geertgen tot Sint Jans één van de meest bijzonder, klein, intens, gedetailleerd en vol devotie.
Een contrast vormde de modetentoonstelling die tegelijkertijd te zien was. Soms wel grappige dingen om te zien, maar ik merkte vooral dat het te ver van me af stond.

Het valt uit de lucht

In Alblasserdam werden twee eenakters gespeeld door toneelgroep Gort & De Liefde. Een monoloog over een ouder wordende vrouw die de kamer in het bejaardenhuis bekijkt omdat haar dochter haar dat heeft geadviseerd ('de tuin is zo mooi, zeker in de lente als alles in bloei staat'). Mooi en ingetogen gespeeld. De tweede eenakter is een absurd verhaal over twee vrienden die toen ze jong waren een bondgenootschap hadden gesloten om uit het leven te stappen voordat ze oud zouden worden. Zij staan tegenover twee oude mannen waarvan één nog wat nieuws met zijn leven wil. Een terugkerend element hierbij was dat er van alles uit de lucht kwam vallen: een stokbrood, een stukje brie, een kurketrekker (met onverwachte gevolgen) en ...Geen schokkende voorstelling, maar wel goed gespeeld en onderhoudend.

zondag 1 november 2009

Marian Breedveld

Naast de Cobra-collectie en de tentoonstelling over buismeubelen toont het Stedelijk Museum in Schiedam ook abstract werk van Marian Breedveld. Het zijn schilderijen met veel verf in bijna uitsluitend horizontale patronen. De lijnen en kleuren vloeien in elkaar over. De verf is soms centimeters dik. Sommige schilderijen kunnen me niet echt beroeren, maar anderen hebben een soort hallucinerende werking zoals je naar het centrum van het schilderij wordt toegetrokken. Bijzonder en verrassend werk.


Buismeubelen in Schiedam

In het Stedelijk Museum Schiedam is een kleine tentoonstelling te zien over de stalen buismeubelen die door de gebroeders De Wit uit Schiedam na de oorlog zijn geproduceerd. De meeste meubelen zijn minder bekend dan het werk van Gispen of Breuer maar er zitten mooie en bijzondere exemplaren tussen. Erg mooi is een half gebogen bureau waar de laden uit kunnen draaien. Verder zowel fauteuils als bureaustoelen en stapelstoelen. Wat minder interessant zijn de stoelen met skai of het bijzettafeltje. Maar een leuke kleine tentoonstelling over een onbekend stukje meubel- en Schiedamse geschiedenis.