De glans van het verleden. Midnight in Paris.

Afgelopen zomer in San Francisco was de kunst te zien die Gertrude Stein verzameld had, was er een tentoonstelling over haar veelzijdigheid en hoorde ik de opera waarvoor zij het libretto schreef. Vanavond kwam ze tot leven in de nieuwe Woody Allen film 'Midnight in Paris'. De film waarin de jonge Amerikaanse schrijver Gil 'vlucht' voor zijn verloofde, vlucht naar het verleden van de roaring twenties. Want het echte leven met een verloofde, met wie hij alleen gemeen heeft dat ze van Indiaas eten houden, en het moeizaam schrijven van een roman, valt toch tegen.
Als dan de klok middernacht slaat stapt hij in de wereld van de jaren '20 in Parijs met Scott Fitzgerald, Hemingway, Cole Porter, Picasso, Dali, Bunuel, Matisse en de bijzondere mooie Adriana. Gertrude Stein vervult haar bekende rol als stimulator van de kunsten door hem te adviseren over zijn roman. Het is erg grappig de beroemdheden en hun essentie te zien (Hemingway over boksen en de angst voor de dood die slechts kan wijken tijdens de complete overgave van de liefde). Het lijkt escapisme maar is meer, een oproep om te kiezen voor waar je echt in gelooft. Het laat zien wat kunst aan ideeën biedt. Het gaat over hoe om te gaan met het verlangen naar de gouden gloed van een andere tijd en de keuze voor het nieuwe en het geluk dat je dan kan vinden. Een warme, speelse en intelligente film.

Gólgota Picnic. Internationale Keuze 5.

Een vloer vol broodjes, McDonalds broodjes. Is het het brood dat Zijn Lichaam is? Of zijn het de resten van schedels op Golgota, de schedelplaats? 'Gólgota Picnic' is een hoogtepunt van de Internationale Keuze door de vorm, het commentaar op het lijdensverhaal en de prachtige muziek van Haydn. Het is een voorstelling die zowel volstrekt uniek is als ook refereert aan de openingsvoorstelling 'Ich schau dir in die Augen'. Niet alleen de combinatie van lichamelijk spel en spannende teksten, maar ook de lichamen die vol verf worden gespoten, kenmerken beide voorstellingen.
De tekst en regie van Rodrigo Garcia zit vol verwijzingen naar het lijdensverhaal en de verbeelding daarvan. Dat is vaak spottend, maar vooral ook over hoe het onze cultuur heeft doordrongen. Van klassieke beelden en poses, schilderijen van Rubens tot kritiek over hoe weinig succesvol Christus als politicus was. Naast het verhaal over Christus is het ook een voorstelling over voedsel, over walging, over broodjes met levende wormen, over lichamen die zich in elkaar verstrengelen. Tussendoor teksten die vragen stellen.
Het eerste deel van de voorstelling is heftig, intens, kritisch, lichamelijk en soms vies. Maar dan kantelt de voorstelling, de acteur/pianist Marino Formenti, die eerder de McDonalds bekers bracht, kleedt zich uit en speelt naakt op de piano 'Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze' van Haydn. Even intens als het eerste deel, de spanning is in de zaal voelbaar, maar tegelijkertijd is het ook teder en ontroerend en vol van geloof. Een voorstelling die hoofd, hart en geest raakt.

Free Mason #2. Internationale Keuze 4.

Bij de Schouwburg komen een trompetspeler en een oudere Surinaamse man die gedragen teksten over Suriname spreekt. Hij roept Mason in herinnering en we volgen de trompetspeler richting de West-Kruiskade. Onderweg komen we een evangelist tegen die met kruis over Mason en de Heer wil getuigen. De voorbijgangers kijken verbaasd toe.
We komen bij een parkeergarage waar vervolgens zich een variatie op een Surinaams begrafenisritueel ontspint. Er is wierook, muziek, verhalen en een minnares die zoete herinneringen ophaalt.
Maar is het een echt begrafenisritueel, wie kende Mason eigenlijk of is het toch een namaak-ritueel? De regisseur (?) die binnenstormt lijkt die mening toegedaan, maar ook hij voegt zich toch. Dan gaat het in optocht achter de kist naar het wijkpark. Hoewel het goed voelt om zo achter de kist aan te lopen eindigt de voorstelling toch wat vaag. Leuk is dat een deel van bezoekers enthousiast mee zingt met de voor hen bekende liederen, grappig zijn de clichés waar mee gespeeld wordt (een 'Indiaan' met veren, eten en de rasta). Maar het geheel blijft teveel een anekdote zonder dat we Mason echt ontmoeten.

This is not a love story. Internationale Keuze 3.

'Do you like whales?', dat lijkt één van de centrale vragen in de Zweedse dansvoorstelling 'This is not a love story' van Gunilla Heilbron. Het is een bijzondere zachte voorstelling. Twee dansers die een treinreis door Europa vormgeven, die elkaar vinden via het antwoord op de vraag of hij van walvissen houdt. Die foto's navertellen, die een filmscene naspelen en hoewel ze steeds van van stijl veranderen een zelfde lichtheid en tederheid behouden. De combinatie van soms absurde tekst en dans werkt goed en met een warm gevoel verlaat je de zaal.

Lessons in revolting. Internationale Keuze 2.

'De revolutie is schitterend en al het andere is flauwekul'. Dat was de titel van een geschiedenisscriptie die ik op de middelbare school schreef over de Duitse revolutionair-socialiste Rosa Luxumburg. 'Lessons in revolting' brengt de Arabische lente in het theater. Ruud Gielens en Laila Soliman brengen videobeelden, eigen getuigenissen, muziek en dans van acteurs. Het is een voorstelling die de geschiedenis dicht op de huid zit. Je voelt de energie en opwinding van de revolutie, het gevoel van samen zijn en ook van over de grens gaan. Tegelijkertijd ervaar je ook hoe de revolutie toch weer tussen de vingers door lijkt te glippen. Wat verandert er als één van activisten door een militaire rechtbank tot vijf jaar gevangenis wordt veroordeeld. De dans is intens, de megafoon klinkt en je leeft mee, de revolutie krijgt een persoonlijk gezicht.

Ich schau dir in die Augen. Internationale Keuze 1.

Het is een meer dan bijzondere voorstelling 'Ich schau dir in die Augen, gesellschaftlicher Verblendungszusammenhang' waarmee de Internationale Keuze van de Schouwburg start. Een theoretische voorstelling over theater die ontregelend is, vol energie en vrolijkheid zit. De acteur Fabian Hinrichs van de Volksbühne am Rosa-Luxumburgplatz is fenomenaal. Hij neemt je op sleeptouw door de voorstelling en met een blik betovert hij de zaal. Hoewel hij kritiek uit op de terreur van het interactieve theater zucht en zing je toch met hem mee.
Maar Hinrichs, op de tekst van Pollesch, kiest voor het interpassieve theater. Hoe kan je loslaten zelfs dat wat je liefhebt. Wat zegt theater nog als de tekst niet alles is. Als sinds 1971 in Bretton Woods de koppeling van de dollar aan het goud werd losgelaten en daarmee ook geld geen 'echte waarde' meer heeft. En zelfs het lichaam niet meer iets vaststaands is, de huid wordt tenslotte steeds vervangen. De hand van je moeder die je voedde is niet dezelfde hand van je stervende moeder. Wat is theater dan nog? Tegelijkertijd is de voorstelling een ode aan het theaterspel, aan een intelligente tekst, aan de energie en de kracht van het lichaam. Aan het verleiden van ons als publiek. Een prachtig begin van de Internationale Keuze.

Melancholia. Muziek, magie en de ondergang van de wereld.

Twee manen, dat is waar ik aan denk bij één van de eerste scènes van Melancholia, de nieuwe film van Lars von Trier. Twee manen zoals in 1q84 de laatste roman van Murakami, als je die ziet, ben je in een andere wereld. In Melancholia verandert de wereld ook, niet door een tweede maan, maar door een planeet die richting aarde komt. In de eerste scène zien we de hele film al, Melancholia raakt de aarde en de aarde vergaat. Dit alles onder de indrukwekkende muziek van Wagner uit Tristan en Isolde.
De zussen Justine en Claire staan centraal in de twee delen van de film. Justine kan niet gewoon leven, Claire raakt in paniek als Melancholia de aarde nadert, terwijl Justine juist kalmer wordt. Hoe erg is het dat de wereld ten onder dreigt te gaan, vraagt Justine zich af. Is het eerste deel ook nog enigszins ironisch, het wordt somberder en magischer verder in de film. De beelden in de film zijn prachtig, ook als het soms uit focus is. De muziek versterkt alles en de acteurs zijn heel sterk.
Al kijkend moest ik af en toe terugdenken aan 'The tree of life'. Stond daar het leven en de verbinding tussen de generaties. In Melancholia is droefenis en dood steeds aanwezig. Er rest weinig meer dan een magische grot die in de storm nog enige warmte en verbondenheid geeft.

Muziek op de Wilhelminapier.

Voordat de regen zondag aan het eind van de middag is er op de Wilhelminapier in het kader van het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival en 24 uur cultuur volop muziek te horen. Accordeons, een zingende zeemeermin en trombones met de Watermusic van Händel.

Monumenten en bodybuilders.

Open Monumentendag heeft altijd iets van gluren bij de buren. Zeker als je in woningen mag binnenkijken. Bij de Müllerpier bezoeken we eerst de vroegere conciërgewoning in het Blauwhoedveem. Daarna is het binnenkijken in een loft en penthouse in het Jobsveem. Grote mooie huizen en zo opgeruimd; tijd om mijn stapels boeken en kranten weer eens op te ruimen.
Tot nu toe zag in het quarantaineterrein op Heijplaat alleen vanaf de boot. Een goede gelegenheid om nu er eens rond te kijken. Slechts een enkele keer en dan nog maar gedeeltelijk gebruikt voor quarantaine, is het nu al weer jarenlang een kunstenaarskolonie. Maar toch hier en daar is er nog een herinnering te zien aan de voormalige functie.
Terug in de stad na een korte scène bij het O.T. Theater met de altijd bijzondere acteur Bert Luppes gaan we naar de Witte de With. Bij het Rotheater zien we 'De bonteavond van de bodybuilders'. Het is een bijzondere voorstelling. Er is een groot contrast tussen het image van de bodybuilders als stoer, gevaarlijk en macho en de stukjes en het dansje dat ze opvoeren. Zingend spelen ze een bakkers- en doktersscène. Het tuttig dansje dat ze daarna doen ontlokt de meiden die naast me zitten het commentaar dat ze daar toch nooit aan mee zouden doen. Juist dat contrast is spannend, vooral als daarna er wel een scène komt die uit het 'echte' leven van de bodybuilders komt. Het zou mooi geweest zijn als er nog meer van die 'echte' verhalen ontwikkeld waren.

Openingsavond Gergievfestival.

Gisterenavond was het de openingsavond van het Rotterdam Philharmonic Gergiev Festival. Een concert onder leiding van Gergiev zelf met muziek van Wagner, Britten en de negende symfonie van Mahler. Na een deel uit Lohengrin klinkt de suite uit Death in Venice van Britten vol ritme. Slagwerk speelt een belangrijke plaats in in dit werk en je hoort de klonken van San Marco en de klanken van Venetië. Een mooie vooruitblik op een bezoek aan de Biennale in Venetië later dit jaar.
Het hoogtepunt van de avond is de negende van Mahler, de overweldigende muziek, het einde waar keer op keer afscheid wordt genomen en de energie en de ban van Gergiev. Hij heeft niet alleen het orkest in zijn ban, maar ook de zaal. Volledig gaat iedereen met hem mee en dat is bijzonder om te zien en voelen. De laatste toon sterft weg en de stilte blijft, de stilte in zijn handen. De stilte waarin de muziek nog klinkt en de energie gevangen is.

Jeff Wall. Beelden en verhalen.

Na het theater zien we in Bozar in Brussel de tentoonstelling van de Canadese kunstenaar Jeff Wall. Zijn foto's lijken spontaan, maar zijn meestal geënsceneerd. Op die manier kan het juiste ogenblik in al zijn detail worden getoond. Doordat zijn foto's op speciale lichtbakken worden getoond, schijnen ze je scherp tegemoet. Dat nodigt uit om goed te kijken en overweldigt soms. Op de tentoonstelling worden werken van hem gecombineerd met werk van kunstenaars die hem geïnspireerd hebben of met wie hij zich verwand voelt.
Bijzonder zijn ook de zes verhalen die op de foto's geïnspireerd zijn. Verhalen die je kunt lezen, maar die je ook hoort op de audioguide als je voor de foto staat. Foto's die inspireren tot een zeer diverse, persoonlijke en soms spannende verhalen. De verhalen voegen een extra dimensie aan de tentoonstelling toe. Het is daarmee een mooie tentoonstelling die verder reikt dan het beeld.

En atendant. Adem, dans en muziek.

Een adem, een zucht, de zaal begint mee te ademen en langzaam gaat het over in het bespelen van een fluit. Zo begon het nieuwe 'culturele seizoen' vorige week in Brussel bij 'En atendant' van Rosas. Tijdens het theaterfestival zien we de voorstelling in Brussel. Het is een bijzondere voorstelling die ooit speelde op het festival in Avignon toen de avond viel. Nu wordt het eerst donker in de zaal en uiteindelijk ook op het toneel.
Klank speelt in de voorstelling een belangrijke rol. De adem, muziek en de beweging van de dansers vormen samen een geheel. Er is veertiende eeuwse muziek, Ars Subtilior met subtiele klanken die samengaat met de dans. Bewegingen die bestaan uit kleine stappen, uit aantrekken en afstoten, soms zacht, soms stevig. En op het eind wordt het steeds donkerder als de nacht valt. De dansers verdwijnen langzaam in het duister, de klank blijft.