De Geit of wie is Sylvia

Ria Eimers en Bert Luppes vormen een schitterend acteursduo. Een paar jaar geleden waren ze een fantastische Martha en George in 'Who's afraid of Virginia Woolf' van het Onafhankelijk Toneel. Nu staan ze - in een korte herneming - in 'De Geit of wie is Sylvia' ook van Edward Albee en het OT. Het is prachtig hoe ze met hun blikken zoveel kunnen uitdrukken, hun liefde, maar ook de gekwetsheid van Stevie (Ria Eimers) beseffend dat haar man Martin (Bert Luppes) daadwerkelijk van een geit houdt. Bert Luppes overtuigt in zijn gekweldheid, zijn wrange humor die ondanks alles toch naar boven blijft komen en zijn in oprechtheid van de onverklaarbare liefde voor De Geit. Hij wordt niet belachelijk, maar is oprecht getroffen door de openbaring van deze onmogelijke liefde. Ria Eimers is geslagen, is opstandig en laat zien hoe haar vertrouwen verdwijnt. Als het niet mogelijk is de dag opnieuw te laten beginnen dan rest alleen hem te vernietigen die ook haar vernietigde.

Het eerste deel van het stuk is soms hilarisch, maar het lachen gaat over naar ontroering. De muziek onderstreept de onmogelijkheid en het verlies. De beste vriend is een karikatuur, maar toch passend, de zoon daadwerkelijk een opstandige, zoekende puber. De homo-erotische scène tussen vader en zoon roept een zekere verwarring op, maar toont ook het zoekende van de liefde . (Opmerkelijk genoeg zat in De Storm afgelopen vrijdag ook een homo-erotische scène tussen twee van de zeelieden die schipbreuk leden op het eiland - zo grijpen voorstellingen onbedoeld in elkaar.) Het einde is toch onverwacht en deels krijg je het gevoel dat Albee een deus ex machina ingreep nodig had om het stuk te beëindigen. Of is zo dat als Martin en Stevie elkaar beide vernietigd hebben er een mogelijkheid is om weer liefde te ontdekken, om als Martha en George zonder illusies toch verder te gaan?

De Storm en de bliksem

In 'De Storm' van Shakespeare controleert Prospero met de geest Ariël de storm en laat naar zijn wil het schip vergaan. In de werkelijkheid blijkt het weer toch machtiger. Storm, onweer en bliksem beëindigde gisteren voortijdig de voorstelling. Hoewel het indrukwekkend was om de donkere wolken te zien naderen en het in de verte te zien weerlichten, kwam het te dichtbij zodat 'De Storm' onafgerond bleef.
Het toneelbeeld was prachtig. De romp van het schip hoog uitstijgend boven het vlakke Zeeuwse land waar graancirkels het eiland verbeelden. Op het terrein van de Koninklijke Maatschap De Wilheminapolder (200 jaar geleden gesticht door Rotterdamse ondernemers) loop je door de graancirkels naar de tribune. en dat wekt verwachtigen. Het spel is echter niet bijzonder en haalt het niet bij het beeld. Prospero is vooral wraakzuchtig en zijn wijze kant blijft onderbelicht; de scheldpartij met Kaliban roept weinig op. Het geluid bij de voorstelling is wel sterk en dat vertaald zich af en toe in gelijktijdige bewegingen van de spelers. Ferdinand wordt verliefd op Miranda en tussen beide spelers ontwikkelt zich energie. Het bleef echter vooral bij mooie - losse - beelden, het onweer zorgde voor meer spanning.

Opening Night

De voorstelling Opening Night van Toneelgroep Amsterdam / NTGent is een passend begin van een nieuw theaterseizoen. Het gaat immers over een toneelgezelschap dat repeteert voor de premiere van een nieuw stuk. Het is de derde keer dat ik deze voorstelling zie (nu weer vanaf de tribune op het podium) en het blijft steeds een prachtige avond. De voorstelling roept niet alleen de vraag op hoe erg het is ouder te worden, maar vooral ook hoe kan je omgaan met je eigen verwarring en angst. Wat lijkt te beginnen als een mooie fantasie over hoe het is om jong te zijn, wordt vervolgens bedreigend en de confrontatie moet worden aangegaan om weer verder te kunnen.
Elsie de Brauw speelt prachtig de actrice die de ouder wordende vrouw moet spelen (en zo blij is dat ze nog geen 49 is zoals Chris Nietvelt die de schrijfster is). Ze verlangt dat het stuk ook hoop geeft. En in het slot - in de prachtige dialogen en het intieme spel met Jacob Derwig - is die er ook. Voor alles is een oplossing en sommige problemen zijn eigenlijk geen problemen. Geroerd en hoopvol verlaat je de zaal. Een mooi begin van een nieuw seizoen.

Industriecultuur en kunst

In 2010 is het Ruhrgebied, met de stad Essen als trekker, culturele hoofdstad van Europa. Maar ook nu is er al veel te zien, ook al worden sommige musea nog verbouwd om zo nog mooier voor de dag te komen. De Zollverein is het bepalende beeldmerk van de industriecultuur. Een kolenmijn waarvoor in 1932 een prachtig modernistisch complex werd neergezet en dat in tegenstelling tot de stad Essen de oorlog onbeschadigd is doorgekomen. De diagonale lijnen herinneren aan de Van Nelle fabriek, maar de schaal is hier groter. Het complex is al voor een groot deel opgeknapt en opnieuw in gebruik genomen, maar tegelijkertijd heerst er ook stilte en ruimte en soms desolaatheid. Dat is nog sterker bij de even verderop staande cokesfabriek, hoewel daar bijna frivool ook een klein zwembad in is gemaakt. In de zon en in het avondlicht wisselen de schoorstenen, de ketels, de persen en de roest elkaar af. De industriekultuur is in het Ruhrgebied dichterbij en tastbaarder dan in Rotterdam; misschien kan er voor het RDM-terrein op Heijplaat nog inspiratie worden opgedaan.

Maar er is meer dan industriekultuur; de Ruhrtrienale moest nog beginnen, maar te zien is er al veel. Museum Folkwang in Essen wordt vernieuwd, maar toont de hoogtepunten van de collectie in Villa Hügel. Villa Hügel is het zelf ontworpen landgoed van de familie Krupp (staal, kanonnen, dwangarbeid en een veroordeling tijdens de Nürnbergse processen die in de tentoonstelling over de geschiedenis van Krupp wordt toegelicht). De collectie telt vele hoogtepunten met Gaugain, Van Gogh, Picasso, Mondriaan en vele anderen. Een prachtige verrassing vond ik het schilderij Ecce Homo van Honoré Daumier uit 1851 dat in grijs een door de menigte bespotte Christus toont; een heel krachtig werk dat je direct raakt.

Raken doet het Ruhrgebied je sowieso. Het verleden blijft er tastbaar en krijgt tegelijkertijd een nieuwe plaats.

Brüno

De vraag was, wil je Brüno wel of niet zien. Borat was erg leuk (en flauw), maar hoe is het om de over-de-top-nicht te gaan zien. Op vakantie in Ierland leek me niet zo'n goed idee in een zaal vol conservatieve katholieke hetero's, maar een zondagavond in Cinerama dat gaat wel. Het was niet druk in de bioscoop, maar het blijft een vreemde ervaring om samen als enigen te lachen om een soort mime sexscene.... blijkbaar ging het anderen toch te ver (of vonden ze het niet leuk).
De film volgt hetzelfde patroon van Borat, maar deze keer is het - hoewel ik soms moest lachen - toch niet echt leuk. Het blijft humor ten koste van de anderen; er zijn dan ook veel close ups te zien van verontwaardigde toeschouwers (of het nu in een talkshow is waar Brüno zijn zwarte kindje OJ showt of bij het kooigevecht dat in een liefdesscène eindigt). Het is geen humor die scherp is, echt uitdaagt. Het is vooral saai en niet leuk, homoseksueel of niet.

Calvijn & wij

Een zonnige zaterdag is een mooi moment om in de Grote Kerk in Dordrecht de tentoonstelling Calvijn & Wij te bekijken. Het is een prachtige kerk, met veel bewerkte grafstenen en zelfs op deze dag een organist die aan het spelen was wat zeker een extra dimensie toevoegde. Op de tentoonstelling wordt met tekst, animaties en interviews met bekende (waarom weer Antoine Bodar; hem over ijdelheid horen praten is sowieso niet geloofwaardig) en onbekende Nederlanders een beeld geschetst van zowel de geschiedenis van Calvijn als de betekenis van het Calvinisme.
Het geeft een goed beeld van het dubbele van het denken van Calvijn: enerzijds de focus op de tekst en de eigen geloofsbelevenis en anderzijds de predestinatie (wij zijn allen zondig en alleen door de genade van Jezus worden een aantal mensen gered en er is niets wat je er zelf aan kunt doen) en de kerkeraad als hoeder van de moraal en het gedrag. In mijn beeld leidt dat tot de kerkeraad als een gedachten- en moraalpolitie. Toevallig lees ik ondertussen een boek over Moskou 1937 en de passages daarin over de Stalinistische schijnprocessen met zelfkritiek en bekentenissen, hebben wel enige gelijkenis met een kerkeraad (natuurlijk zijn die processen ook onvergelijkbaar veel erger) die kritiek geeft en waar zelfkritiek en berouw getoond moet worden door de zondaar of de communistische renegaat.
De tentoonstelling staat ook stil bij de Dordtse Synode en elders in de kerk is er zelfs een schaalmodel van de Synode met poppetjes er in (wat zou Hotel Modern daarvan kunnen maken?). De speciale artikelen bij de tentoonstelling Calvijn-wijn, Calvijn-jenever en Calvijn-sleutelhangers doen niet echt geloofwaardig aan. Het is prettig na de tentoonstelling weer de zon in te stappen en te voelen dat je van het leven genieten mag.