Edward Hopper en tijdgenoten

In de Kunsthal is de tentoonstelling 'Modern Life Edward Hopper and his time'. Het is geen overzichtstentoonstelling over het werk van Edward Hopper, maar plaatst acht werken van hem tussen die van tijdgenoten. De tentoonstelling begint met een film van het dynamische Manhattan in 1931; deels de herkenbare grote stad en deels ook beelden van een verloren tijd met een draaimolentje op handkracht op een vrachtwagen. De schilderijen van Hopper tonen het lege landschap en de beelden uit een trein. Wat vooral opvalt zijn zijn kleuren hoe het gras van groen naar geel naar bruin gaat, hoe de lucht bij het laatste licht rood, oranje, geel en groen kleurt.
De andere schilders tonen heel divers werk van een doopscene op het droge platteland van Kansas, de Fordfabrieken als kathedralen van de industrie, het dagelijkse leven in New York, abstracte Europese geïnspireerde kunst. Een mooi tijdsbeeld.
Tegelijkertijd is ook de tentoonstelling Sweet Nothings van Vanessa Winship met foto's van Turkse schoolmeisjes te zien. Ze staan alleen of samen in hun schooluniform binnen of buiten en stralen elk hun eigen levenslust uit. Mooi en ontroerend.

La Mélancolie des Dragons

Een Franse voorstelling over hard rockers die in de sneeuw een pretpark willen beginnen en hun eerste bezoekster rondleiden. Hoe je hierbij iets voor te stellen; het is geen gewoon toneel. Het is echter een bijzondere voorstelling die zowel humoristisch en melancholisch is, maar ook prachtige beelden laat zien. Een witte auto staat met aanhanger op een besneeuwd toneel, er klinken fragmenten hardrock en de vier inzittenden delen bier en chips. Er wordt gespeeld met een kleine rode speelgoed draak. Een vreemd tafereel. Een vrouw komt kijken, kust de gestrandde automobilisten en verdwijnt onder de motorklep. Ze belt en het nieuwe onderdeel kan er pas over een week zijn.
De hardrockers vertellen haar hun droom over het bouwen van een pretpark en beginnen haar hun eenvoudige maar doeltreffende attracties te tonen. Met water, rook en lucht worden de attracties gebouwd, pruiken wapperen in de wind. Het is klein, amateuristisch maar ook groots. Het eindbeeld met vier gigantische met lucht gevulde zwarte zuilen is indrukwekkend. Met beperkte materialen tonen de hardrockers een droom, een wereld die vertedering wekt en waar hard rock met verstilling kan samengaan.

Don Giovanni

Al weer heel wat jaren geleden was er een uitvoering van Don Giovanni op tv onder leiding van John Eliot Gardener in het Concertgebouw. De slotscene ontstond doordat een rij mensen van voor tot achter in de zaal elkaar een hand moest geven en zo Don Giovanni en Il Commendatore met elkaar verbond. Een beeld dat bijblijft. De Don Giovanni die donderdag 24 september in De Doelen ging was minder gedenkwaardig. Hoewel semi-scenisch uitgevoerd ontstond er geen spanning. Het decor bestond uit een een steigeropbouw (iets wat bij Kasimir en Karoline van NTGent veel energie gaf) en voor de rest werd er veel heen en weer gelopen. Don Giovanni werd geen geloofwaardige Don Juan die je zijn gedrag zou willen vergeven. De vrouwenrollen werden goed gezongen, maar het geheel kreeg geen vleugels.

Unserdeutsch

Duits als moedertaal bij inwoners van Nieuw-Guinea. Het klinkt als een bizar verhaal, maar het is één van de onverwachte gevolgen van het kolonialisme. Een deel van Nieuw-Guinea was ooit tussen het eind van de 19e eeuw en de Eerste Wereldoorlog een Duitse kolonie. Kinderen uit gemengde huwelijken werden in Unserdeutsch, een Creools-Duitse taal opgevoed. Nu spreken minder dan 50 mensen nog deze taal.

Tijdens de Internationale Keuze van de Schouwburg gaat een voorstelling over dit bijzondere Unserdeutsch. Het lijkt te beginnen als een hoorspel waarbij je een linguist in gesprek hoort met iemand in het Unserdeutsch. Als er iemand in het publiek niest en vervolgens een 'Gesundheit' gewenst krijgt, vraag je je af of het nu een geluidsopname is of niet. Nee dus, de sprekers komen naar buiten en even later de theatermaakster die aan de hand van een schoolbord met projecties een impressie geeft van het Unserdeutsch. Schetsen van de gemeenschap die het sprak, de verhalen en de mensen. Harry Hoerler komt uit Papua Nieuw-Guinea en spreekt het Unserdeutsch en herinnert zich de Nederlandse zuster Petra en haar verhalen uit de tijd dat hij opgroeide op de missiepost Vunapope. Het toneelstuk - als je het zo kunt noemen - roept een intrigerend verhaal op over een bijzondere geschiedenis waarover je meer zou willen weten.

Assepoester: de opera

Assepoester het sprookje kent iedereen. Jeugdtheater Hofplein bewerkte de opera van Rossini naar een moderne jeugdopera. Het is een mooi spektakelstuk waarbij Assepoester en haar gemene moeder het meest in het oog springen. Assepoester natuurlijk als zuiver meisje dat op de als knecht vermomde prins verliefd wordt. De moeder als plat Rotterdams pratend kreng dat alleen op geld en status uit is. De muizen zijn vertederend en de valse zussen voldoende vals.
De aankleding is heel mooi, met een lichtgevende jurk voor Assepoester en een volle mooi gedekte tafel die uit de nok neerdaalt. De stemmen wisselen wat Assepoester en haar moeder zingen vol en krachtig, de jongens/mannenstemmen zijn wat minder stevig. Maar met twee kleine meisjes is het een mooie sprookjesachtige voorstelling die hen op het puntje van de stoel houdt.

NAP: of kwam Napoleon in Nieuwerkerk

Een zonnige zaterdagmiddag op de 's Gravenweg in Nieuwerkerk aan den IJssel met toneel, muziek, een markt en ontspannen bewoners en bezoekers. Dit alles ter gelegenheid van het feit dat de gemeente Nieuwerkerk gaat fuseren. Het geeft een fascinerend beeld van een gemeenschap, want veel mensen doen mee. Als acteurs, als bewoners die hun huizen of tuinen beschikbaar stellen, als muzikant, suppoost of als marktkoopman. Het centrale thema van dit alles is het bezoek van Napoleon aan Nieuwerkerk in 1811.
Na drie harde kanonschoten start het spektakel. Op de markt maken de slager en zijn vrouw zich zorgen over waarom de burgemeester hun nodig heeft, vanwege de opstandige uitlatingen van de slagersvrouw of toch gewoon voor de lamsbout. De kokkin van de burgemeester maakt zich zorgen waar het vlees blijft en de naaister vraagt zich af waar haar dochter Grietje is. De burgemeester bereidt ondertussen zijn toespraak voor en wordt door zijn vrouw op Franse les gestuurd. Het speciale is dat deze scenes op verschillende plekken op de 's Gravenweg spelen en je ze los van elkaar kunt zien. Je gaat meeleven met de spelers en gaat je afvragen waar Grietje toch is gebleven. De spelers zijn niet alleen heel enthousiast en voeren je mee in hun verhaal, maar passen ook goed bij hun rol. Zo lijkt de burgemeester een jongere broer van Ivo Opstelten en ziet die er in zijn kostuum levensecht uit.
Het is altijd fascinerend om bij mensen binnen te kijken, maar in dit geval is het 'burgemeestershuis' wel heel bijzonder. Het lijkt gemaakt voor een wat dommige burgemeester en zijn ambitieuze vrouw.... het kan haast geen toeval zijn. Het was een mooie, zonnige, warme middag met een geïnspireerde gemeenschap.

Naar wijder horizon

De Steinwegkantine op Katendrecht is een prachtige locatie op Katendrecht, een gebouw met karakter en een mooi uitzicht op de Rijnhaven en de Wilhelminapier. Bij de slotscène van 'Naar wijder horizon' kijk je uit de ramen naar de kade die baadt in het licht. Daar zien we het oudere en het jongere echtpaar zwaaien, zwaaien naar illusies die verloren zijn gegaan. Illusies van een betere wereld, nieuwe kansen en een gezamenlijke toekomst.
Het idee van een locatievoorstelling over migratie aan de haven op Katendrecht is spannend, maar de voorstelling maakt de belofte niet helemaal waar. Er zijn mooie beelden als het felle Australische licht door de luxaflex naar binnen schijnt, of als kabbelend water op de luxaflex wordt geprojecteerd of de tekeningen uit de reis van Abel Tasman. We volgen twee koppels in de jaren '50 die eerst worstelen met de vraag of ze moeten emigreren, kan de boer zijn geliefde biggen achterlaten, en kan zijn vrouw hem overhalen de overtocht te wagen. Kiest de jonge vrouw om haar avontuurlijke geliefde te volgen die droomt van een nieuwe wereld en van 'never again' doodsangst. De emigratie leidt echter tot verlies zo blijkt naar korte of langere tijd. Maar dit deel van het verhaal overtuigt niet echt. John Buijsman praat het geheel aan elkaar zonder dat werkelijk een extra dimensie toevoegt. Het verhaal van de reis van Abel Tasman dat door de drummer wordt verteld werkt wel, zeker gecombineerd met het ritme en de beelden. Het verlangen blijft naar een nieuwe wereld en naar een sterkere voorstelling. Want alleen een wisselend betoog over over Nederland vol is, juist mensen nodig heeft of toch vol is en het laten zien van het ontstaan van illusies laat teveel kansen liggen.

Controllo Remoto

Een theatrale installatie dat is misschien de beste omschrijving van Controllo Remoto. Het is geen toneelstuk met acteurs, het is geen film, het is geen videoinstallatie, maar het werkt wel theatraal. Het Italiaanse gezelschap Ortographe presenteert beelden van oorlogen. In vijf delen zie en ervaar je verschillende vormen van oorlog, aanval, verdediging en leven. Het begint met oude verstilde foto's van de Amerikaanse burgeroorlog geprojecteerd op gaasdoek. De oorlog is tot stilstand gekomen zowel in de beelden van het landschap met kale vlakten als van de mensen die de camera in kijken. De oude foto's zijn van zichzelf al bijzonder, maar ze worden versterkt doordat het doek in de wind heen en weer beweegt. Het beeld komt naar je toe en je voelt je als het ware opgenomen worden in dat beeld.
Het volgende beeld is een wapperend doek met videobeelden uit waarschijnlijk de invasie van Irak. Je hoort het commentaar van de soldaten en het beeld van de oorlog als videospel wordt versterkt. Van doek ga je naar rook. Letterlijk op de rook worden beelden zichtbaar van een luchtaanval, je ziet de vliegtuigen, je hoort ze en je hoort het luchtalarm. In wat ik ervoer als de spiegel er van schakel je naar de verdediging tegen een luchtaanval. Lichstralen doorkruisen het toneel en de hemel, sneller en sneller tot ze stilstaan. Het beeld van vier stille rechtomhoog schijnende lichtbundels riep bij mij zowel het beeld op van de herinnering aan de brandgrens in Rotterdam als de herinnering aan het World Trade Centre. Het licht dat in het duister de herinnering zichtbaar maakt. Het slot krijgt vorm door een groeiende, bewegende en daarna weer slinkende eland, vreemd maar mooi. Een theatrale installatie die tot onverwachte gedachten en associaties leidt (een foto van een Amerikaanse soldaat leunend tegen een boom uit de Burgeroorlog roept een associatie op met de Amerikaanse dichter Walt Whitman). Daarmee is het een bijzondere ervaring.

Tekeningen van Siegfried Woldhek

In de Atlas van Stolk in het Schielandhuis zijn de spotprenten van Siegfried Woldhek te zien. Regelmatig zie je ze in de krant, maar op de tentoonstelling vallen aspecten op die je in de krant blijkbaar minder ziet. Natuurlijk je weet niet altijd meer welke politicus of schrijver het is - waarbij de tekeningen van politici naar mijn idee meer zelfstandig gezien kunnen worden dan die van de schrijvers. Maar wat vooral opvalt is het toenemend gebruik van kleur. Waren het eerst vooral zwart-wit tekeningen de laatste jaren neemt de kleur toe en daarmee krijgen de tekeningen een extra dimensie. Waren ze in mijn beleving in het begin vooral spotprent nu worden ze meer, een portret, een beeld en contrasteren ze soms de verschillende aspecten van de tekening.

Haydn in Rhoon

Bij Haydn denk je niet direct aan Rhoon, toch blijkt er een connectie. De familie Van Hoboken woonde op kasteel Rhoon en Anthony van Hoboken catelogiseerde al het werk van Haydn. Vandaar ook het concert in de NH kerk te Rhoon ter ere van de tweehonderdste sterfdag van Haydn.

Een programma met een sterke symphonie (no 49) en twee werken voor koor. In een kleine bezetting van 12 zangers zong het Nederlands Kamerkoor, samen met de Kölner Akademie, prachtig en intens. Eerst de Litaniea Laurentia van Mozart en daarna het Stabat Mater van Haydn. Een avond vol Maria-verering, waarbij met name de alt ontroerde in het Stabat Mater

Zoutkamp

De Westerkade in Rotterdam, uitzicht op de Maas, schepen varen voorbij en een dansvoorstelling over zeemannen. Als speciale introductie begon het met het Shantykoor Rotterdam. Grappig om te zien hoe de (wat oudere) mannen zich verkleden als zeerovers en vol vuur de zeemansliedjes zongen, maar het was wel een contrast met de dansvoorstelling die volgde. Een stellage met twee muzikantes en drie dansers op het houten platform er voor. De dansers laten de diverse kanten van het zeemansleven zien.
Ze dansen en vechten en grijpen elkaar vast (en daarmee het een subtieler homo-erotisch karakter gevend dan de platte zeemannen uit de De Storm). Er is een lichte dans met een kompas. De mannen drinken, grijpen elkaar vast, bewegen, dansen, gieten de drank in het glas en in elkaars mond. Ze vissen, scheren, wassen, zingen, geven iemand een zeemansgraf en stormen, dansen en bewegen. De muziek versterkt het beeld, met een piano en een cello wordt krachtig. Een heftige storm teistert het toneel en de dansers gaan het gevecht aan met de storm en eindigen gedrieën zittend en opschuivend. Een mooie voorstelling, met prachtige beelden en bewegingen.
Zie voor een beeld er vanhttp://www.plan-d.nl/dance/film.php?id=3&cat=voorstellingen

Boe

Boe was aangekondigd als een spookverhaal voor volwassenen, maar echt spookachtig wilde het niet worden. Er liepen twee mensen onder een laken over het toneel maar dat maakt het geen spookverhaal. De spanning in het begin zat er in dat je bij binnenkomst een koptelefoon kreeg uitgereikt en een aantal mensen kreeg instructies om op te staan en een rol te gaan spelen. Een rol variërend van één van de acteurs een glas bier in zijn gezicht gooien tot voor dood op het toneel liggen. Gelukkig bleef mijn koptelefoon stil en kon ik kijken.

Het toneel was een verlaten feestterrein met veel troep er op (een verre reflectie van het beeld van Platform van NTGent?) waarin een aantal mensen ronddoolde. Soms was het spannend met een vechtpartij, soms mooi met mensen die vliegbewegingen maakten, soms ongemakkelijk in een strandscene waarbij een lokale arme inwoner een gesprek begint met de rijke toerist, maar te vaak te langdradig, niet spannend en zeker niet spookachtig. Een enkel mooi beeld, leidt nog niet tot een mooie voorstelling. En de vraag wat het doel van de voorstelling was, blijft. Ging het alleen om het beeld, ging het om een actieve rol van het publiek, ging het om het laten zien van ongemakkelijkheid tussen mensen of ging het toch om wat anders? De voorstelling heeft naar mijn idee geen focus en dan blijft een spookverhaal ver weg.

Het geheim van de Nautilus

Het is niet vaak dat de Leuvehaven het podium voor theater is. De voorstelling 'Het geheim van de Nautilus' gaf de Leuvehaven een heel nieuw aanzien. Voor het aan boord stappen van de waterbus begon de voorstelling al met een opgewonde Frank die, met zijn warrige oom, op zoek wilde naar een geheimzinninge energiebron en daar zijn hoogzwangere vriendin Gabriëlle voor achterliet. Langs seinende matrozen, lokkende Sirenes, een verlaten schipbreukeling, waterfietsende witte negers en de dood, bereikt Frank de steeds opduikende kapitein Nemo.

De voorstelling bevat prachtige elementen. Opeens merk je dat je steeds een kapitein langs de kant en op boten ziet staan. De matrozen contrasteren met de stenen met hun gekleurde vlaggen en hesjes. De dood die zijn gretige vingers uitstrekt en wordt omgeven door zwarte vlaggen. Gabriëlle die een brief aan Frank leest, terwijl zij in een andere boot zit die om de jouwe heenvaart. De witte negers op hun waterfiets vormen een komische noot in het verhaal. En tot slot kapitein Nemo hoog op de bok zijn hand uitstekend naar Frank. De Leuvehaven krijgt er een ander verrassend aanzien door. Een mooie, nieuwe ervaring tijdens de Wereldhavendagen.

Anoniem

Het geluid van overvliegende vliegtuigen, van inslaande bommen, het Berlijn van april 1945. In de voorstelling Anoniem vertelt Maria Kraakman het verhaal van een vrouw die wil overleven. Overleven eerst omdat ze van het leven houdt en van nature opgewekt is, overleven daarna omdat dat haar instinct - als een dier - is. Anoniem is gebaseerd op het dagboek van een Duitse vrouw in Berlijn dat een aantal jaar na de oorlog uitkwam, en een paar jaar geleden hernieuwd werd uitgebracht.
Eén van de bijzondere elementen is dat de voorstelling op een speciale manier dichtbij is. Er wordt geen poging gedaan een levensecht Berlijn neer te zetten maar de wijze waarop Maria Kraakman het dagboek brengt raakt je direct. Licht in het begin, doortastend als ze bedenkt dat haar kennis van het Russisch kan helpen als de Russische soldaten komen en het verkrachten begint, overlevend als ze zorgt dat ze een Russische officier krijgt als beschermer tegen de soldaten, leeg en gebruikt na het vertrek van de Russen en verlaten als haar vriend komt en gaat. Ook de stiltes raken, als er geen woorden meer zijn na de eerste keer nadat ze verkracht is. Hoe ze fysiek ineenschrompelt als ze hoort over de verschrikkingen en de kampen die door de Duitsers, toch haar volk, zijn aangericht. Ze overleeft omdat ze niet anders kan.

Briefwisseling Vasalis en Geert van Oorschot

Maandag schreef Frits Abrahams al in de NRC hoe hij in het weekend de briefwisseling tussen de dichteres M. Vasalis en uitgever Geert van Oorschot niet kon wegleggen. Voor mij gold vanaf zondag hetzelfde; er moest doorgelezen worden. Vasalis was de dichter met wie ik in de tweede klas van de middelbare school kennismaakte met haar beroemde gedicht 'De idioot in bad' wat ik moest / mocht voordragen. Van Geert van Oorschot zijn de afgelopen jaren al spannende publicaties verschenen van zijn correspondentie met Willem Frederik Hermans en Gerard Reve.

Deze uitgave laat niet alleen de gesprekken over het dichtwerk van Vasalis zien en de pogingen van Van Oorschot om haar tot een nieuwe bundel te verleiden, maar ook hun scherpe oordelen over literatuur. Vasalis geeft commentaar op de verhalen van Geert van Oorschot en beiden kunnen ze soms trefzekere oordelen over andere schrijvers geven. Zo wordt Mulisch door Vasalis vergeleken met Marquis de Cantecleer uit Olivier Bommel en vreest ze voor de toekomst van Maarten Koning na het lezen van 'Bij nader inzien' van Voskuil.. De briefwisseling is echter veel meer; ze biedt een ontroerend beeld van een innige vriendschap van twee sterke karakters voor wie vrienschap wezenlijk is. Als bij Van Oorschot in 1985 gezondheidsproblemen worden geconstateerd en uiteindelijk in 1987 leverkanker wordt vastgesteld, worden de brieven het meest zuiver en meest teder. Er worden geen uitwegen gezocht, maar vriendschap, warmte en (ingetogen) verdriet overheersen. Vasalis begint haar laatste brief 'Egidius wo bist du bleven? Mij langt naar die, geselle mijn -' en twee uur voor zijn dood schrijft Geert van Oorschot 'Dit is dan mijn laatste briefje dat ik het liefst heel lang zou willen maken'. Een stimulerend en ontroerend momument voor twee buitengewone personen en hun vriendschap