Kiefer in Rotterdam en Duisburg.

Kiefer is een schilder van wie je in Nederlandse musea niet zo heel vaak werk ziet. Boijmans kreeg onlangs 'Wohin wir uns wenden im Gewitter der Rosen, ist die Nacht mit Dornen erhellt' (1998) in langdurige bruikleen. Dat bleek een goede aanleiding om een tentoonstelling te maken met twee andere Kiefer's en andere Duitse schilders van Baselitz tot Richter. De Kiefer is monumentaal en combineert ingetogen klaprozen, prikkeldraad en de nummers van sterren. Een prachtige aanwinst.
Deze tentoonstelling vormde een mooi vervolg op de tentoonstelling met tekeningen, gouachen en boeken van Kiefer en Beuys die in Museum Kupfermühle in Duisburg te zien is. Dat vormde een mooie tussenstop op de weg terug van de dOCUMENTA. Het prachtige museum herbergt sowieso al een groot aantal werken van Kiefer en met deze tentoonstelling wordt daar een extra dimensie aan toegevoegd. Juist door de tekeningen en de boeken kan je de ontwikkeling van zijn werk volgen en komen elementen steeds terug. Zeker de moeite waard om beide tentoonstellingen te gaan zien.

San Francisco. De crisis volgens De Warme Winkel.

Soms krijgt een toch al goede voorstelling nog een extra dimensie. Zoiets gebeurde - in ieder geval in mijn hoofd - afgelopen vrijdag bij San Francisco van De Warme Winkel. De voorstelling geeft een beeld van een zogenaamde mislukte voorstelling over hoe je theater kan maken in en over de crisis. De voorstelling vond plaats in het kader van het OT Festival. En waar De Warme Winkel ongeschonden uit de strijd om de verminderde subsidies lijkt te komen, geldt het tegendeel voor OT. Als in de voorstelling Mara van Vlijmen en Vincent Rietveld dan spreken over de druk die zij voelen omdat zij door mogen en vele anderen niet en je hoort de artistieke leiding van het OT achter je meelachen, dan is dat op zijn minst bijzonder.
Sowieso is het een bijzondere voorstelling. De locatie is een kelder vlakbij het OT, met slechts tapijt, een aantal witte lakens, en een gitaar. Daar blijkt weer - crisis of niet, kans of niet - echt theater niets anders nodig dan heeft dan goede acteurs (Mara van Vlijmen en Vincent Rietveld zijn zeer goed), een goed verhaal en energie. De voorstelling is alles wat je maar kan wensen. Slim, beeldend (want ook al lijkt er niets te zien - alle verhalen komen vol beelden tot leven), onverwacht, ontregelend, ontroerend en vol met energie. Bovendien maken talloze verwijzingen naar mensen binnen en buiten het theater het erg grappig, maar nooit goedkoop.
Hoewel het soms lijkt of de ene inval is na de andere inval wordt uitgespeeld, gaat het steeds over de crisis. De crisis over wat die voor de economie, de kunsten, onszelf betekent en hoe je er wel of niet aan kunt ontsnappen. Niet door de andere kant op te kijken, maar wel door er anders naar te kijken en te blijven doen waar je goed in bent en waar je passie ligt.
De Warme Winkel bewijst juist in de crisis de noodzaak van theater. Een voorstelling vol passie, intelligentie en met appeltaart, die niet alleen op dat moment fantastisch is, maar nog lang nawerkt in je hoofd. En waar hippiemuziek met zaklamp en discobol het best mogelijke effect geeft. Nog een paar keer te zien in Amsterdam, Antwerpen en Groningen.

De vader, de zoon en het heilige feest.

Nu de vakanties voorbij zijn, begint het theaterseizoen ook weer. Zagen we eerder dit jaar in de stromende regen op het Eendrachtsplein Sadettin Kirmiziyüz in 'What's happenin' brother' nu speelt hij in het OT Festival 'De vader de zoon en het heilige feest'. Een voorstelling over de pelgrimstocht die hij met zijn vader naar Mekka maakte. Het decor is simpel, een houten vierkanten kist als het centrum van Mekka met daarom heen talloze kartonnen bekertjes als pelgrims die er om heen lopen. Witte doeken en propellors.

 

Sadettin brengt het verhaal als verteller die ons informeert over de Hadj', als heraut over de familiegeschiedenis, als de zoon en als de vader. Zo wisselt het perspectief steeds en krijgen de gebeurtenissen steeds een nieuwe lading. Dat werkt goed, zeker omdat zo de emoties intenser worden. De voorstelling ontroert in de zoektocht van de zoon naar zijn vader en de blijdschap van de vader die zijn zoon vindt.

Uit Siberië.

Café Tsjechov & Co. is een literair café op Katendrecht dat dit jaar het tweede Tsjechov festival organiseert. Vier avonden verhalen van Tsjechov, nieuwe verhalen geïnspireerd door Tsjechov en voor het eerst ook toneel. Het Lage Licht brengt de korte muzikale voorstelling 'Uit Siberië', gebaseerd op de reis van Tsjechov naar Sachalin. De muziek is van Marieke, Jannes en Huub en het spel van Minnekus.
De combinatie van de weemoedige tekst van Tsjechov met zeer verschillende soorten muziek (inclusief een stukje van drs. P' 'Heen en weer') werkt goed. Je zoekt naar het verband tussen de tekst en de muziek en merkt hoe de schrijver wel een triest verhaal kan vertellen (en zich zelf inleeft in het gruwelijke lot van de bannelingen en ons ook laat meeleven) maar zich niet kan verbinden met degene die hem lief heeft. Een geslaagde start van het festival.

dOCUMENTA 13. Dagen vol beelden.

Tijdens de Biënnale in Venetië vorig jaar hadden we de smaak te pakken gekregen, dus nu de dOCUMENTA in Kassel. De dertiende editie die een kleine provinciestad opeens doet overstromen met kunstliefhebbers. Het werden twee dagen vol beelden, soms blijvend, soms vluchtig, soms indrukwekkend, soms verontrustend, maar steeds met een poging iets te zeggen.

Op de tentoonstellingen die door de hele centrum te zien waren, zag je weinig 'klassieke' schilderijen of beelden. Het ging er niet alleen om of het kunstwerk 'mooi' was. Bij veel werken was het verhaal, het concept van (even) groot belang. Zo ontstonden er extra lagen. Een serie geschilderde appels krijgt een hele andere betekenis als je weet dat ze het werk zijn van Korbinian Aigner. Een priester die tijdens de Naziperiode in Dachua werd vastgehouden en er daar in slaagde een nieuwe appelsoort te kruisen.

Soms was de kunst zeer vluchtig zoals de verfrissende wind die door de zalen van het Fridericianum blies. Vaker waren het wel 'eenmalige' performances of installaties die je beleefde, maar die maakten veel indruk. Janet Cardiff en George Burges Miller waren met twee bijzondere werken vertegenwoordigd. Op het station kon je een wandeling met Ipod en hoofdtelefoon maken. Terwijl je door het station liep zag je op de Ipod hetzelfde beeld van het station, maar dan alleen met een 'film' er in. Niet alleen gaf dat een vervreemdend gevoel, het opende de mogelijkheid van talloze parallelle verhalen. In het park Karlsaue was het tweede werk van hen een geluidsinstallatie in het bos. En daar stond je dan op een snikhete dag met tientallen andere mensen naar te luisteren en het betoverde.

Twee andere hoogtepunten waren eveneens 'geluidsinstallaties'. Op het einde van één van de perrons op het station klonk een muziekinstallatie van Susan Philipsz. De muziek bevatte fragmenten van muziek gecomponeerd in Theresienstadt, wat je hoorde op het perron waar eens de treinen met Joden vertrokken vanuit Kassel. Een contrast was de muziek die je hoorde als je de donkere ruimte naast het Hugenottenhaus in stapte. Gedesoriënteerd door de donkerte hoorde je mensen hummen en geleidelijk ging dat over in zang en dans. Juist door het duister werd werd 'This variaton' van Tino Sehgal een fantastische ervaring.

De Documenta bevat inspirerende kunst met soms een politieke of maatschappelijke lading. Veel van de werken hebben betrekking op conflict, geweld of oorlog - vooral Afghanistan - maar ook een verontrustende videolezing over de verbinding tussen het oog van de mobiele telefoon in Syrië en dat van de sniper. De beelden maken je niet persé vrolijker of optimistischer, maar nieuwe dimensies brengen ze wel steeds opnieuw aan. En dat verrijkt.

Holy Motors in Rotterdam.

Door een film ga je soms anders naar de werkelijkheid kijken, zeker bij een film als Holy Motors. Zo riep dit beeld op een maandagochtend op de Coolsingel de vraag op of Mr. Oscar nu in Rotterdam bezig was met een nieuwe opdracht in weer een andere gedaante.

Holy Motors. Een film om je aan over te geven.

Het is moeilijk om te beginnen bij het beschrijven van de film Holy Motors van Leos Carax. Het is een film van de buitencategorie om het zo maar te zeggen, geen film met een lineair verhaal, maar een film vol verrassende beelden en verhalen.
Denis Lavant speelt de hoofdrol, of liever gezegd de hoofdrollen, want nadat hij 's ochtends zijn huis verlaat en in een limousine stapt, steeds stapt hij er als iemand anders uit. Hij speelt een andere rol, als bedelares, als wilde kannibaal (op een bizar kerkhof, waarbij het de moeite waard is om op de teksten op de grafstenen te letten), als vader, als stervende oom, als zichzelf misschien in een ontroerend gesprek met Kylie Minogue of als huurmoordenaar.
Wervelende, ontregeld en divers in beeld gebracht. Want wat zegt het dat de film begint met het beeld van mensen die in de bioscoop naar het scherm zitten te kijken? En je vervolgens denkt op een boot te zijn, maar als de hoofdpersoon zijn kamer verlaat, hij diezelfde bioscoop binnenstapt? Zeker is dat de film een ode is aan het acteren, aan wat Denis Lavant kan en hoe hij steeds een ander kan worden. Waar wel de vraagt opkomt dat als je steeds een rol speelt wie je dan zelf nog bent?
Maar een film om je aan over te geven, je te laten meevoeren (en misschien om nog eens terug te kijken) en vooral tot het einde te blijven omdat ook limousines niet zijn wie ze lijken.

Een leven met bijzondere kunst.

'Collectie Piet en Ida Sanders. Een leven met kunst.', zo heet de tentoonstelling die nu in het Stedelijk Museum Schiedam te zien is. En daar blijkt dat je niet naar Londen hoeft om een werk van Anish Kapoor te zien. Hier straalt het in diepblauw van de wand. En dan te bedenken dat Piet en Ida Sanders als stelregel hadden om slechts kunstwerken te kopen die maximaal 5.000 gulden kostte. Dat betekent vooral vroege en bijzondere werken van de kunstenaars of schenkingen van kunstenaars die vrienden werden.
Soms kun je ook zien (of denk je dat) dat de kunst thuis hing en er mee geleefd werd.Zo is er een mooi werk van Jan Schoonhoven dat wat meer verkleurd is dan meestal in een museum. Je denkt dat heeft vast gewoon in een kamer met zonlicht gehangen. Maar er is meer moois te zien, modellen van het werk van Naum Gabo en George Rickey (komt zijn werk op het Binnenwegplein ooit weer terug?), Fontana en sterk vroeg werk van Karel Appel.
Een mooie en inspirerende tentoonstelling die de fietstocht naar Schiedam meer dan waard is.

Peer Gynt van het Zuidelijk Toneel.

Zaterdag zagen we de eerste voorstelling van een nieuwe Peer Gynt van het Zuidelijk Toneel. Ik kan me niet herinneren de voorstelling ooit eerder gezien te hebben, maar het is natuurlijk een beroemd episch toneelstuk. Een toneelstuk over (te) mooie verhalen, doen wat je zelf vindt (of denkt te vinden) en werkelijkheid en fantasie. Met een trollenscene kent het stuk ook een magisch element.
In Den Bosch begeven we ons naar de voormalige De Gruyterfabriek waar in een grote hal, een huizenhoge tribune is gebouwd en zich een groots speelvlak bevindt met eerst wit schuimrubber en daarna een enorme luchtballon. Een luchtballon als de verhalen van Peer. De aankleding en massascenes werken goed in het ritme dat ze scheppen en het commentaar dat ze geven op de woorden van Peer.
In de voorstelling wordt in het eerste deel de jonge Peer gespeeld door Xander van Vledder. Hij zet een dynamische Peer neer die iedereen verleidt met zijn verhalen. Hij is niet alleen verleidelijk, hij is ook ontroerend als hij een laatste maal zijn stervende moeder spreekt. Na de pauze zijn we bij de oudere Peer gespeeld door Han Kerckhoffs. Het tweede deel biedt minder dynamiek en zeker de scene op het kerkhof is wat langdradig. Maar al met al een interessante voorstelling.

Drie monniken.

De kerk in Vught is niet meer in gebruik en vormt daarmee het perfecte decor voor de voorstelling Drie monniken van Artemis / Veenfabriek. In het koor is een stellage gebouwd met een gebroken stenen vloer, waarop kisten staan en een in folie verpakt Mariabeeld ligt. De voorstelling begint verstild zoals het in een zwijgende orde betaamt, slechts af en toe onderbroken door een belletje. Dat belletje klinkt keer op keer, het ritme van het klooster wordt het ritme van het theater.
Het is de laatste avond in het klooster, er zijn te weinig monniken en morgen moeten ze vertrekken. Het zwijgen wordt doorbroken en wij worden deel van een eerst zoekend en later overtuigend spreken. Spreken over het waarom van de keuze voor het klooster, voor vlucht en verlangen en voor de vraag wat er buiten ligt. En steeds wordt het gesprek onderbroken door klanken van het belletje, van gezangen en van een hond die schijnbaar van buiten blaft.
Voor een van de monniken lokt het leven buiten, voor de ander is er geen mogelijkheid buiten het klooster voorstelbaar. Maar bij allen is er ook weemoed naar het gezamenlijk zingen, het ruisen van de pijen en de warmte van het geloof. Prachtig is het beeld waarin Bert Luppes zijn pij aflegt en zijn gezicht veel meer ruimte en emotie krijgt.
Een verstilde, oprechte en muzikale voorstelling die een mooi begin vormde van een bezoek aan het Festival Boulevard.

Foto: Kurt van der Elst.

Beelden van de Baltische staten.

Art Nouveau in Riga

Maria op de heuvel van de kruizen in Litouwen.

Een verlaten werf in Klaipeida.

Avond in Letland.

De Finse Golf

Een bijzondere verbeelding van Golgotha.

In het bijzondere KUMU in Tallinn.

Pauze voorbij. En wat was er tussentijds te zien.

Ongemerkt en onbedoeld is er een pauze in dit blog geslopen. In juni was het erg druk met werken, waardoor ik de tijd niet nam om te bloggen over de voorstellingen die ik zag, de tentoonstellingen die ik bezocht en de boeken die ik las. Daarna was ik op vakantie in de Baltische staten. Maar nu is het weer tijd om het blog weer regelmatig te gaan bijhouden.
Maar nog wel een aantal tips van mooie dingen die ook nu nog te zien of te lezen zijn.
In Genk is nog de prachtige tentoonstelling Manifesta te zien. De maar zeer ten dele gerestaureerde Waterscheimijn vormt het prachtige decor voor een groot aantal intrigerende kunstwerken.
In Düsseldorf is nog een prachtige tentoonstelling te zien waar werken van El Greco worden gecombineerd met moderne kunst uit het begin van de twintigste eeuw. Dat levert spannende combinaties op. Even buiten Düsseldorf ligt Insel Hombroich een unieke plek waar een park met kunst gecombineerd wordt. Speciaal ontworpen gebouwen herbergen zeer uiteenlopende kunstwerken die steeds in dialoog staan met elkaar en de omgeving.
Dichterbij huis is in de Onderzeebootloods op Heijplaat nog de Sarkis tentoonstelling te zien. We waren er op een zondagmiddag toen ook het carillon bespeeld werd (anders is er muziek van John Cage te beluisteren) en dat was een serene en intense ervaring. De zon door de gekleurde ruiten, de houten boomstammen die het carillon vasthouden, de veertjes en de fietsen. Een indrukwekkende en ruimtelijke belevenis.
Theater komt in de zomer vooral in de vorm van festivals. Het avondje Parade viel tegen, maar Over het IJ bood meer met The Promised Land van Orkater en prachtige beelden van Terminator van FC Bergmann.
De vakantie bood gelukkig weer tijd om bij te lezen. Na het bezoek aan het Kröller-Müller was het een groot plezier om de biografie 'De eeuwigheid verzameld. Helene Kröller-Müller 1869 - 1939' te lezen. Het boek geeft een mooi inzicht in een fascinerende persoonlijkheid die koos om - soms ten koste van veel - haar idealen door kunst voor de eeuwigheid vast te leggen.
Het nieuwe deel van de dagboeken van Frida Vogels gaf zoals altijd een fascinerende inkijk in haar zelfanalyse. Tegelijkertijd was het ook een deel waarin zij opnieuw teleurgesteld werd in haar vader. Na zijn dood had ze gehoopt dat in zijn nalatenschap er informatie was over het waarom zijn liefde voor haar moeder en waarom die eindigde. Maar ook die belofte kwam haar vader niet na. De hoop, de woede en teleurstelling worden zeer sterk beschreven.

Foto: Sarkis in de Onderzeebootloods.