maandag 28 december 2009

Snorro

200.000 klinkt luid en duidelijk een stem van een jongetje uit het publiek. Dat is de nieuwe beloning die 'El Gringo' nu wil voor het in handen krijgen van Snorro, of liever gezegd 20 keer 10.000 peso, zelf uitrekenen kan die dat niet, maar dit jongetje dus wel. Een mooi voorbeeld van hoe het publiek meeleeft met de nieuwe familievoorstelling van het Rotheater. Een voorstelling over helden en gewone mensen, over Snorro zijn of niet zijn dat is de vraag.
Een voorstelling met veel terzijdes (van kredietcrisis tot DSB-bank), van geslaagde bewerkingen van bekendje liedjes ('Niemand laat zijn eigen paard alleen' of Gijs Naber in een onnavolgbare bewerking van 'Bad' - inclusief moonwalk - van Michael Jackson) en van toneelverwijzingen als het Hamletcitaat. Eén van de hoogtepunten is wel Marcel Musters als tante Esmerelda, een Brabantse moeder die haar dochter het geluk gunt en tegelijkertijd zich zelf niet wegcijfert. Van osseworst tot een mojito, ze zoekt haar eigen weg; over the top, maar o zo leuk.
De voorstelling is leuk, onderhoudend en krijgt na de pauze ook meer vaart. Zo leuk als 'Lang en gelukkig' (met in 2010 de film) wordt het niet, maar het is zeker een amusante avond.

Paul Auster: Invisible

De boeken van Paul Auster zijn altijd intrigrerend om te lezen. Goed geconstrueerd, meerdere verhalen tegelijkertijd en meestal ook een metafoor over schrijven, lezen en leven. Waren de verhalen uit New York Trilogy nog abstract, zijn laatste romans raken naast het hoofd ook veel meer het hart. In Invisible leven we mee met Adam Walker en zijn ervaringen in 1967. Een student in New York die in de ban raakt van een Franse hoogleraar en diens vriendin. Een zoektocht naar liefde, herinneringen en wat waarheid.
Meer dan eerdere boeken van Auster speelt erotiek hier een grotere rol en hoe Adam zijn eigen erotiek ontdekt of misschien ook zijn herinneringen daaraan opnieuw uitvindt. Het boek blijft niet beperkt tot een coming-of-age roman maar gaat ook over hoe vanuit verschillende standpunten het verhaal verteld kan worden en de geschiedenis belicht.

woensdag 23 december 2009

Rechnitz (Der Würgeengel)

Het Münchner Kammerspiel is één van de meest vooraanstaande toneelgezelschappen van Duitsland. Tijdens het afgelopen Holland Festival speelde ze Hiob in regie van Johan Simons. Een weekend München was dus de goede gelegenheid om ze nog eens te zien. In hun eigen prachtige Jugendstil theater speelde ze de voorstelling Rechnitz geschreven door Elfride Jelinek, de Oostenrijkse winnares van de Nobelprijs voor de literatuur.
De voorstelling vertelt over de moord op 180 joden vlakbij de Oostenrijks-Hongaarse grens in maart '45 door nazi's en de graaf en gravin van wie het landgoed het was. De moordpartij werd daarna verzwegen en kreeg daarmee ook grote symbolische waarde. In het stuk vertellen de bodes het verhaal, zij zijn zelf niet verantwoordelijk, maar wel aanwezig. Ze zien en praten, maar de vraag is wat ze vertellen en wat ze willen zeggen. Het wordt op een spannende en bijzondere manier gebracht; de spelers vertellen, spelen, eten (een pizza met een SS-logo op de doos, maar ook kip en taart) en roepen de sfeer op van verantwoordelijkheid, zwijgzaamheid en gedeelde schuld. Een voorstelling die je bijblijft.

maandag 21 december 2009

München

Het was een winters weekend in München, koud, soms zon en uiteindelijk sneeuw. Deze kinderen stonden buiten de Liebfrauendom daarom keurig op een rijtje wat warms te drinken. München is een mooie stad met diverse kanten. De herbouwde Residenz, de diverse theaters (van Rococco tot Jugenstil) en verschillende bijzondere gebouwen, zoals de Villa Stuck, over the top jugendstil. Bijzonder is de Königsplatz, een uiting van het geloof in het klassieke ideaal en daarom een verzameling van 'Griekse tempels' en gebouwen. Vlak daarbij staan de grote musea van München: de Alte Pinakothek, de Neue, de Pinakothek der Moderne en het nieuwe museum Branderhorst. Een prachtig gekleurd gebouw met een bijzondere collectie van Warhol tot Damien Hirst. De Alte Pinakothek heeft een grote collectie klassieke meesters en de schaal van het museum is gebouwd op de grootste doeken van Rubens.
München heeft het dubbele gezicht van een stad van kunst en cultuur, maar in de geschiedenis was het ook de hoofdstad van de Nazi-beweging. Het is wat minder zichtbaar dan in Berlijn, maar bij de Köningsplatz staan nog de voetstukken van de zogenaamde Ehrentempel. Het Haus der Kunst staat er nog wel en in wat eens het gebouw was voor de Arische kunst is nu een grote tentoonstelling van de Chinese kunstenaar Ai Weiwei.
Bijzonder is ook de supermoderne Herz Jesukirch waar tijdens een open deurbijeenkomst het koor Via Nova oude en vooral moderne (kerst-)muziek bracht. Door de sneeuw er naar toe lopend was het een mooi en passend slot van een winters en cultureel weekend.

maandag 14 december 2009

Hans Warren, Geheim Dagboek 1998 - 2000

Dit deel van de serie Geheim Dagboek van Hans Warren is het laatste deel dat verschijnt. Kort na zijn dood in 2001 verscheen in 2002 al het dagboek van zijn laatste levensjaar. Nu het dagboek over de jaren daarvoor. Het lijkt of het leven van Hans Warren al kleiner aan het worden is. De onverzadigbare levenslust uit de vroege jaren is verdwenen en het liefste zijn voor hem de vogels rond zijn huis, zijn kunstvoorwerpen in het huis (en de nieuwe aanwinsten) en de maaltijden. Hij trekt zich terug en wordt ouder en zwakker. Zijn krachten nemen af en de wanen nemen in de nacht toe.
Het deel laat zien hoe de spanningen tussen hem en Mario oplopen, iets wat in het dagboek van het laatste levensjaar in nog meer extreme vorm naar buiten kwam. Er is liefde, maar er zijn ook veel misverstanden en gebrek aan zorg.
Met zijn serie van 22 gepubliceerde dagboeken neemt Hans Warren een unieke plaats in in de Nederlandse literatuur. Er is geen andere schrijver wiens leven je zo kunt volgen, die je volwassen ziet worden in Zeeland, wilde avonturen aan de zelfkant in Parijs ziet beleven, ziet strandden in huwelijk en later het geluk vinden in de relatie met Mario. Het biedt een kijkje in het literaire leven van al die jaren. Het kijken naar vogels is een constante, evenals het twijfelen aan zijn eigen literaire kwaliteiten, zijn ijdelheid en zijn verlangen naar schoonheid. De serie biedt nu de kans het leven in zijn geheel te lezen en zo een nieuw verhaal te scheppen na de losse elementen. Dit deel is een mooie afronding van een prachtige serie.

dinsdag 8 december 2009

Sven Ratzke

In de Regentes in Den Haag is de nieuwe voorstelling van Sven Ratzke te zien en vooral te horen. De Duits-Nederlandse zanger brengt met een knipoog naar het Berlijn van de jaren '20 en '30 een voorstelling met verhalen en liedjes. Bijzonder is 'Ich will überleben', het duurt een paar maten voor je je realiseert dat dit de Duitse versie is van 'I'll survive'. Hij geeft het lied hiermee een onmiskenbaar eigen en nieuw karakter.
Sommige van zijn verhalen duren wat lang hoe amusant hij ook is. Maar zijn kracht is toch vooral zijn liedjes en hoe hij ook bekende liederen in een nieuwe jas steekt. Dat is mooi en krachtig.

Theo van Doesburg

In oktober zagen we in Berlijn de Bauhaustentoonstelling en nu naar Leiden voor een mooie tentoonstelling over Theo van Doesburg. De tentoonstelling toont de vele kanten van Theo van Doesburg zijn schilderwerk, zijn Dadaïsme, zijn glas-in-loodwerk en vooral ook het vele dat hij deed als organisator van bewegingen voor moderne kunst en als inspirator.
De tentoonstelling laat de ontwikkeling in zijn eigen werk zien, met een mooi voorbeeld hoe een koe steeds abstracter wordt. Maar het laat ook het werk uit zijn omgeving zien van mooie Mondriaans tot voor mij onbekend maar mooi en dynamisch werk van de Franse schilder Jean Helion. De tentoonstelling toont ook de wereld van de internationale avant garde in de jaren '20 en de wijze van samenwerking. Tijdschriften vormde de belangrijkste bron van informatieuitwisseling; nu moeilijk voorstelbaar. Al met al een mooie tentoonstelling.

zaterdag 5 december 2009

Gerard Reve. Kroniek van een schuldig leven.

In het eerste deel van de biografie van Gerard Reve beschrijft Nop Maas gedetailleerd zijn jeugd, jonge jaren, zijn start als schrijven en hoe hij na 'De Avonden' worstelt met nieuwe vormen. Maar niet alleen werk komen uitgebreid aan bod ook zijn relatie met de dichteres Hanny Michaelis en zijn worsteling en het schuldig genieten daarvan.
Hoewel soms erg gedetailleerd wordt de worsteling van Reve met schrijven, leven en geloven duidelijk en invoelbaar. Voor mij onbekend en spannend om te leven zijn de beschrijvingen van het homoseksuele leven in Engeland. Leven onder de druk van gevangenisstraf daar, maar tegelijkertijd de uitspattingen en de literatuur. Het eerste deel maakt benieuwd naar de twee delen die nog gaan volgen.

Heden Stad

De eerste voorstelling die ik zag van Hotel Modern was 'De Grote Oorlog'. Een indrukwekkende en ontroerende voorstelling. De loopgraven, de modder, de gevechten werden levensecht ondanks het feit dat alles miniatuur was en met mini-camera's werd gefilmd. Nu was de allereerste voorstelling van Hotel Modern hernomen: Heden Stad. Een aantal elementen zijn al herkenbaar zoals het gebruik van alle mogelijke materialen en de kleine alledaagse verhalen. De kartonnen dozen vormen de stad en de kadetjes zijn auto's en een brood een bus.
Soms opent een doos en wordt iets uitgebeeld. Maar de meeste indruk maken de kleine elementen zoals de lift die door wisselende lichten in een doos wordt uitgebeeld en de fietser die door de stad rijdt. Het is leuk en in zekere zin luchtig theater. De ontroering van 'De Grote Oorlog' ontbreekt, maar het is een onderhoudende voorstelling.

zaterdag 28 november 2009

Onder de vulkaan

Het toneelbeeld start bedriegelijk eenvoudig voor een regie van Guy Cassiers: een plankier en een grijze achterwand bestaande uit stroken. Maar dat verandert: beelden van Mexico vormen de achtergrond, soms is het doorschijnend en zie je de scene er achter en dan het beeld van de acteurs. De beelden zijn schitterend, vloeien soms in elkaar over, vervagen, de kleuren zijn sterk en intens. Het tegenlicht is soms even wennen, maar je blik wordt automatisch getrokken naar het centrum van het toneel en het beeld blijft je bij.
Het verhaal van de Britse consul Firmin die drinkt en blijft drinken. Zijn vrouw kan hem niet redden, zijn vriend is ook machteloos. Hoewel hij probeert de zin van het leven weer te vinden, is de drank te machtig. Toch ontroert hij als hij dronken is, als hij zoekt en als hij sterft. Ze gooien hem een hond achterna en hij roept 'Pero, kom'.

L'isola disabitata

Het beeld doet denken aan een woud van lianen. Bij de opzet van het verhaal: gestrand op een onbewoond eiland moest ik even denken aan The Tempest van Shakespeare. Het verhaal van de opera 'L'isola disabitata' blijft echter beperkt, want al snel in de opera weet je dat Constanza na 13 jaar herenigt zal gaan worden met haar man die door piraten was opgesloten.
De muziek is onderhoudend, maar niet heel spannend. Er wordt goed gezongen en de scene's tussen de danser (als hert) en de zus Silvia zijn grappig als ze synchroon gaan. Het geheel is echter toch een luchtig tussendoortje. Je kijkt en luistert, het is onderhoudend, maar het maakt geen blijvende indruk.

Orlande de Lassus

De Grote Kerk in Gouda lijkt donker en verlaten als we onderweg zijn naar het concert van het Nederlands Kamerkoor. Slechts een deel van kerk blijkt verlicht en daar wordt de muziek van De Lassus ten gehore gebracht. Het koor staat of zit in een cirkel met het publiek aan twee kanten. Je voelt de concentratie van de zangers en de intensiteit van de liederen. Het zijn delen uit missen, wereldlijke liederen en een bijzonder werk waar de tekst zich letter voor letter opbouwt. S U su P E R, per super tot dat er gezongen wordt bij de wateren van Babylon.
Het is intieme muziek met soms een bijna hypnotiserend karakter. Kleine verschuivingen, vreugde in de muziek en natuurlijk de lof voor God. Een mooie belevenis.

vrijdag 27 november 2009

Das Weisse Band

De films van Haneke zijn altijd intrigerend. Onder de oppervlakte van normaliteit en burgerlijkheid schemert vaak geweld. Meestal spelen zijn films zich af in de moderne wereld, maar met Das Weisse Band gaat hij terug naar 1913. Ein Deutsche Kindergeschichte is dan ook de ondertitel van de film. In een Noord-Duits dorpje gebeurt van alles: de dokter struikelt met zijn paard over een gespannen draad, een schuurt brandt af en dat is nog maar het begin.
Centraal in de film staat de spanning tussen de kinderen en de volwassenen. De jonge leraar - die ook de verteller is die op latere leeftijd terugkijkt - vormt de verbinding tussen beide werelden. Maar uiteindelijk lukt het hem ook niet die verbinding te maken, hij is een buitenstaander in beide werelden.
Het dorp in 1913 is een wereld van standsverschil, van een strenge godsdienst, van vernedering om zogenaamd op te voeden en van lijfstraffen. Voor de kinderen lijkt er weinig vreugde in het dagelijkse leven in hun dorp. Ze kijken steeds serieus, er broeit iets en de zoon van de dominee stelt God op de proef om te kijken of die even wreed is als zijn vader. Er heerst een onheilspellende sfeer aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Wij beseffen dat de echte wreedheid dan in Duitsland nog moet komen.
Het spel van de kinderen is prachtig. Soms intens, vaak ingetogen waarbij je je voortdurend afvraagt wat de kinderen werkelijk denken en soms ontroerend. Ontroerend als het zoontje van de dokter vraagt of iedereen werkelijk moet sterven. Ontroerend als een zoon zijn vader vindt die zich heeft opgehangen. Ontroerend als het zoontje van de dominee zijn strenge vader een vogeltje geeft. Mooi in het tonen van de ontluikende liefde tussen de onderwijzer en het kindermeisje.
Het feit dat de film in zwart-wit is maakt dat het verleden juist werkelijker wordt. De beelden zijn prachtig, in hun contrasten, in de schoonheid van de sneeuw en de leegte. Een bijzondere, intrigerende film.


zaterdag 21 november 2009

Fish Tank

Mia woont met haar moeder en zusje op een estate in Essex, naar school gaat ze niet meer en ze lijkt meestal boos. Ze is 15 en hoopt te ontsnappen door haar hip hop dansen en raakt vertederd door een paard. Als haar moeder een nieuwe vriend krijgt verandert het leven, hij is aardig, vloekt niet voortdurend en is aantrekkelijk. Ze weet niet wat ze met hem moet, hij stimuleert haar te dansen, maar er is ook een broererige spanning tussen hen beiden.
De film is in veel opzichten bijzonder. Het beeld is vierkant en het geluid dat klinkt is beperkt tot hetgeen je ziet. De luchten worden bijzonder in beeld gebracht, soms dreigend dan weer zwermen vogels die heen en weer wervelen. Na 'De Helaasheid der Dingen' toont deze film op een andere manier een kind dat naar warmte en liefde zoekt. Hier geen mannenhuishouding, maar vrouwen en het verlangen naar een man. In een wereld waar iedereen een slet wordt genoemdd en zusjes hun liefde betuigen door te zeggen dat ze elkaar haten is de enige manier voor Mia om contact te krijgen met haar moeder mee te doen met een aantal danspasjes eerst ingehouden en dan sterker. Een zeldzaam moment van samenzijn. Ook al klinkt 'Life is a bitch and then you die'. Ontroerend en je hoopt dat als ze in de auto naar Cardiff stapt dat er daar meer is.

vrijdag 20 november 2009

Salome

De opera Salome van Richard Strauss vertelt het dramatische verhaal van Salome die verliefd wordt op Jochanaan (Johannes de Doper) en uiteindelijk zijn hoofd eist. Bij De Nederlandse Opera is nu een nieuwe productie te zien in regie van Peter Konwitschny en die brengt het op andere wijze dan meestal. Geen historische of abstracte enscenering maar een decadente setting in een bunker. Bovendien blijft het niet bij het een kus van Salome aan de lippen van het afgehaakte hoofd van Johannes - iets wat meestal toch niet invoelbaar blijkt, maar hier stappen Salome en Johannes uit de bunker. Hun liefde gaat door en dat is een bijzonder moment.
De voorstelling roept echter grote tegenstellingen op. Na het slotakkoord klinkt er luidkeels boe, snel gevolgd door een salvo bravo's. Het is ook een wisselende voorstelling. Soms druk en weinig spannend. Sterk gezongen door Albert Dohmen als Jochanaan die vol geloof de komst van Christus aan komt. Het eindbeeld is mooi als de bunker naar achteren verdwijnt en Salome (mooi gezongen door Annalena Persson) en Jochanaan samen in de wijde ruimte op het toneel zitten.

De helaasheid der dingen

Kijkend naar 'De Helaasheid der dingen' vraag je je af wanneer nu ingegrepen zou zijn en Gunther Strobbe uit huis zou zijn geplaatst. Het leven in het Vlaamse Reetveerdegem is chaotisch, vol drank (drank en nog eens drank), een vader die 's ochtends met een jenever gewekt moet worden, drie ook mislukte ooms en een oma die als enige echte steun geeft. Het is een film vol pogingen van meestal mislukte liefde omdat de drank te sterk blijkt. Maar het is veel meer dan een film die pleit voor snel ingrijpen in probleemgezinnen. Het is vooral een film over een zoon die blijft hopen op een vader die er dan toch niet is. De absurde en komische delen staan steeds in het licht van een tragische ondertoon. Gunther kiest voor zichzelf en hoe pijnlijk dat ook is, als hij rustig een boterham smeert in het internaat breekt het begin van geluk bij hem door. Een moedig, intiem en tragisch verhaal.

vrijdag 13 november 2009

Eenakters

Het is volgens mij de eerste keer dat ik het Eenakterfestival bezoek. Een avond met drie eenakters in het OT Theater. Het zijn drie hele verschillende voorstellingen. Een bewerking van Beckett's Gelukkiger dagen wat vooral veel tekst is en te weinig spanning oproept. De tweede eenakter is ook een bewerking 'De mooie onbekende' van Klaus Pohl. Een heftige en intense eenakter over een onbekende vrouw in een boertige herberg in Duitsland en wat er dan gebeurt. Bij deze eenakter blijf je gespannen kijken wat er zal gebeuren en voel je soms ongemakkelijk vanwege het gesuggereerde geweld. Nog eens nadenkend herinner ik me dat ik het stuk lang geleden eens bij Toneelgroep Amsterdam heb gezien.
De laatste eenakter is 'En toen ontmoette ik een groot wit konijn'. Het is weinig spannend bewegingstheater waarbij ik me naar aanleiding van de ontmoeting tussen het konijn en een speler in een stofjas afvroeg hoe het nu ook al weer zat met het konijn in De Avonden. Hoewel niet alle eenakters even spannend waren, is het wel leuk te zien hoe zeer iedereen in zijn spel opgaat en zich met hart en ziel aan de voorstelling wijdt.

zondag 8 november 2009

La Voix Humane

'La voix humane' is een tekst van Jean Cocteau uit 1927 een tijd toen de telefoon nog nieuw was. Er is dus nog sprake van andere mensen die op de lijn zitten en van een telefoniste. Het thema is echter van alle tijden de geliefde die een laatste gesprek voert met haar liefde. Halina Reijn houdt de zaal anderhalf uur in haar ban met hoe ze tegen beter weten in dapper probeert te zijn, zich wil vasthouden aan zijn schoenen en de mooie herinneringen en hoe ze worstelt of ze zonder die liefde kan leven. Ze heeft geleefd via deze liefde, en daarmee verloor ze misschien zichzelf en is er dan nog een toekomst? Het is naturel, maar intens. De oude elementen zitten in de tekst, maar het is ook modern.
Het toneelbeeld is prachtig, een raam in een flat. Soms is ze uit het zicht. Het licht in de kamer verandert, het raam schuift open en de geluiden van de stad komen naar binnen. Soms klinkt muziek. Het beeld doet even denken aan de Tien Geboden waar ook een boodschap via het raam wordt gegeven. Dit beeld is echter strakker, intenser ook en alle focus ligt op het gesprek en hoe je dat door het raam volgt. Ze wil het gesprek niet beëindigen omdat ook dan de liefde definitief eindigt, wat is er dan nog mogelijk? Het verhaal raakt je, het beeld raakt je, maar vooral het spel van Halina Reijn raakt je.

Het getijdenboek van Katherina van Kleef

In Nijmegen is een prachtige tentoonstelling te zien van 'Het getijdenboek van Katherina van Kleef' een 15e eeuws gebedenboek met miniaturen en prachtige versieringen. Normaliter is het boek in the Morgan Libary en Museum in New York. Voor onderzoek is het boek uit elkaar zodat er nu 100 bladen te zien zijn met alle aspecten van bijbelverhalen, de heilige drieënheid, de Mariaverering, heiligen maar ook de afbeeldingen van het dagelijkse leven in de marges van het blad. De bewondering neemt alleen maar toe als je bedenkt hoe het boek in 1442/1443 tot stand kwam alleen bij daglicht of kaarslicht en zonder enig modern hulpmiddel.
Het is ongelooflijk hoe gedetailleerd de afbeeldingen zijn en hoe intens. Er zijn bijvoorbeeld twee afbeeldingen van de hellemond waar de stervelingen in het vagevuur verdwijnen. De mond is angstaanjagend opengesperd, het vuur brandt, de potten koken en alleen gebeden van de levenden kunnen misschien voorkomen dat het daadwerkelijk de hel wordt. Bijzonder is ook hoe het dagelijkse leven is terug te zien in de afbeeldingen, zoals in een scène van de heilige familie, waar Christus in een looprek is te zien. Je blijft kijken, naar de beelden die elkaar opvolgen (van de boom die groeide uit de mond van Adam en uiteindelijk gebruikt werd voor het kruis). Naar versieringen in de marge van vogels in kooitjes, van hoe voorbeelden van andere schilders zijn gevolgd bijvoorbeeld bij de kruisafname en vooral naar de fijnheid, gedetailleerdheid en hoe na ruim 550 jaar het mooie nog steeds bewondering oproept.

Boijmans van Beuningen

Vaak is het zo dat in je eigen stad je musea minder vaak bezoekt, dan je van plan was, want je denkt ze wel te kennen. Zeker waar het gaat om de vaste collectie. De laatste keer in Boijmans was de grote Toorop tentoonstelling. Nu weer eens op een regenachtige zaterdag de vaste collectie bekeken, waar ook van Charley Toorop het schilderij de drie generaties te zien was (met daar recht tegenover het beeld van het hoofd van Jan Toorop dat ook in het schilderij is te zien...mooi neergezet). Van de vroege schilderijen blijft het paneel van Maria van Geertgen tot Sint Jans één van de meest bijzonder, klein, intens, gedetailleerd en vol devotie.
Een contrast vormde de modetentoonstelling die tegelijkertijd te zien was. Soms wel grappige dingen om te zien, maar ik merkte vooral dat het te ver van me af stond.

Het valt uit de lucht

In Alblasserdam werden twee eenakters gespeeld door toneelgroep Gort & De Liefde. Een monoloog over een ouder wordende vrouw die de kamer in het bejaardenhuis bekijkt omdat haar dochter haar dat heeft geadviseerd ('de tuin is zo mooi, zeker in de lente als alles in bloei staat'). Mooi en ingetogen gespeeld. De tweede eenakter is een absurd verhaal over twee vrienden die toen ze jong waren een bondgenootschap hadden gesloten om uit het leven te stappen voordat ze oud zouden worden. Zij staan tegenover twee oude mannen waarvan één nog wat nieuws met zijn leven wil. Een terugkerend element hierbij was dat er van alles uit de lucht kwam vallen: een stokbrood, een stukje brie, een kurketrekker (met onverwachte gevolgen) en ...Geen schokkende voorstelling, maar wel goed gespeeld en onderhoudend.

zondag 1 november 2009

Marian Breedveld

Naast de Cobra-collectie en de tentoonstelling over buismeubelen toont het Stedelijk Museum in Schiedam ook abstract werk van Marian Breedveld. Het zijn schilderijen met veel verf in bijna uitsluitend horizontale patronen. De lijnen en kleuren vloeien in elkaar over. De verf is soms centimeters dik. Sommige schilderijen kunnen me niet echt beroeren, maar anderen hebben een soort hallucinerende werking zoals je naar het centrum van het schilderij wordt toegetrokken. Bijzonder en verrassend werk.


Buismeubelen in Schiedam

In het Stedelijk Museum Schiedam is een kleine tentoonstelling te zien over de stalen buismeubelen die door de gebroeders De Wit uit Schiedam na de oorlog zijn geproduceerd. De meeste meubelen zijn minder bekend dan het werk van Gispen of Breuer maar er zitten mooie en bijzondere exemplaren tussen. Erg mooi is een half gebogen bureau waar de laden uit kunnen draaien. Verder zowel fauteuils als bureaustoelen en stapelstoelen. Wat minder interessant zijn de stoelen met skai of het bijzettafeltje. Maar een leuke kleine tentoonstelling over een onbekend stukje meubel- en Schiedamse geschiedenis.

vrijdag 30 oktober 2009

De kleine Eva uit de Kromme Bijlstraat

Theaterbedrijf Bonheur speelt de voorstelling 'Kleine Eva uit de Kromme Bijlstraat' gebaseerd op het gelijknamige prozagedicht van Louis Paul Boon. Het is een poëtische tekst over een meisje dat vermist wordt, vermoord blijkt, de reacties in de buurt, de aandacht in de krant en de rechtszaak. In het begin lijkt het er op dat het vooral citaten uit kranten zijn, die in al hun vreemdheid en soms ongevoeligheid worden getoond. Maar gaandeweg komen de verschillende personages meer tot leven, alleen kleine Eva zelf die wordt niet gespeeld.
De voorstelling wordt gespeeld in een nauw geconstrueerde ruimte, hoewel breed is de 'zaal' misschien maar vijf meter diep en zit je dicht op de acteurs die tegen een witte wand met twee deuren spelen. Je hebt het gevoel in een wachtkamer te zitten of later in de voorstelling op de publieke tribune van een rechtbank. Soms werd ik meegesleept door de voorstelling, op andere momenten moest ik opletten om er bij te blijven. Er werd goed geacteerd en de tekst bevat prachtige zinnen. Ik ben ook benieuwd hoe het is om de tekst te lezen.

Orgels in de Laurenskerk

De Rotterdamse Laurenskerk verbergt meer orgels dan ik wist. Er blijken er vijf te zijn en ze werden woensdag allemaal bespeeld door organist Hayo Boerema. De orgelbespeling werd vergezeld door het muziekensemble Domestica. Naast het hoofdorgel bleken er bijvoorbeeld een orgel in de zijbeuk te zijn, en ook in het koor en in een kapel. Het is bijzonder om zo op diverse plaatsen in de kerk de orgels te horen en te zien.
Bijzonder vond ik vooral het werk van Jan Pieterzoon Sweelinck dat werd uitgevoerd de Chromatische Fantasie eerst op het grote orgel en daarna door de strijkers. Het is hypnotiserende muziek die nog steeds heel modern overkomt en het was spannend het eerst op orgel te horen en daarna nogmaals; zo vallen de overeenkomsten en verschillen op. Het was een leuke ervaring om zo eens de diverse orgels te horen.

De Vlaamse Primitieven en Rubens

Van een bezoek als jongen aan Antwerpen herinnerde ik me de levensgrote werken van Rubens in de kathedraal en hoe daarnaast een collectebus stond voor de armen van de parochie. Een vreemd contrast vond ik destijds. Dit weekend zag ik in Antwerpen verschillende hoogtepunten van de Zuid-Nederlandse schilderkust. In de kathedraal waren altaarstukken verzameld die eens daar hingen, maar nu grotendeels in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten hangen. In het museum zelf hangen verschillende topstukken zoals deze Madonna bij de fontein van Jan van Eyck. Een schilderij dat zich eigenlijk niet laat reproduceren de schoonheid is pas goed te zien als je er heel dichtbij staat.
De kleine meer gedetailleerde en soms ingetogen werken blijven we toch meer bekoren dat de grootse, meeslepende en vlezige schilderijen van Rubens. Hoe dramatisch ze ook zijn, op mij komen ze toch iets te imponerend over. Dan liever het kleine, intiemere werk. Gelukkig zijn daarvan ook vele mooie voorbeelden van te zien.

zondag 25 oktober 2009

Tien Geboden

Sommige theatervoorstellingen zijn zo bijzonder en zo goed dat je ze keer op keer wil zien. Tien Geboden van NTGent en Wunderbaum is één van de allermooiste voorstellingen die ik ooit gezien heb. In september 2007 zag ik voor het eerst deel 1 bij de Internationale Keuze van de Schouwburg in Rotterdam en dat was een bijzondere en heftige theaterervaring, dus voorjaar 2008 snel nog eens gegaan in Dordrecht. Begin van dit jaar was er de marathon met deel 2 en nu opnieuw de marathon in Antwerpen. Opnieuw intens, bijzonder en een fantastische theaterervaring. Het blijft speciaal hoe Johan Simons het is gelukt van een serie mooie films van Kieslowski nu deze theaterproductie te maken.
Deel 1 begint met het tragische verhaal van Pavel die mag gaan schaatsen omdat zijn vader met zijn computer heeft berekent dat het ijs het moet houden. Zijn dood komt hard aan, gesymboliseerd door het gebaar van zijn vader die de rits van de jas van zijn dode zoontje dicht doet. Het raakt je meteen in je hart. Bijzonder is het gebruik van muziek van Mahler tot Els Dottermans die meezingt met 'J'aime la vie' en 'It's a man's world' steeds voegen ze een sterk element aan het gebod toe. De fantastische acteurs zijn dan kind, dan moeder of vader en geven steeds commentaar op hetgeen ze spelen. Voortdurend wordt er gespeeld op twee niveau's, zowel direct als reagerend op wat er gebeurt. Is deel 1 heftig, intens en emotionerend, deel 2 is soms abstracter en soms komischer, maar even spannend.
Het meest bijzondere blijft keer op keer het vijfde gebod 'Gij zult niet doden', destijds al een bijzonder mooie film (A short film about killing) nu een absoluut theaterhoogtepunt. Het verhaal van een roofmoord. Els Dottermans is de moeder die het hele gruwelijke verhaal vertelt, zittend op heb bed naast haar zoon, Oscar van Rompay. De gruwelijkheid van de moord is er, maar ook het intense verdriet van de moeder en de onmacht van de zoon als de doodstraf komt. De kleine gebaren van een moeder die haar hand naar haar zoon uitstrekt of het loslaten van Oscar van Romay als hij sterft en zijn broekspijpen loslaat. Nu een vierde keer gezien raakt het opnieuw en heftig. Een bijzondere en ontroerende theaterervaring zoals er maar weinig zijn.



vrijdag 23 oktober 2009

De gebroeders Karamazov

Een paar jaar geleden verscheen een nieuwe vertaling van 'De broers Karamazov' van Dostojevski en de klassieke roman maakte grote indruk. Ik was dus erg benieuwd naar de toneelbewerking door het Rotheater. Maar het viel erg tegen. Het verhaal kwam niet tot leven. Ondanks het mooie decor met een woud, houten kruizen en een mooi uitgelicht grintpad blijft het verhaal op afstand. De discussies tussen vader en zonen, de geloofsijver van Alosja (wel met het juiste gezicht gespeeld door Fania Sorel), de strijd om de vrouwen en de discussies over wie wel of niet schuldig is aan de moord van de vader het komt niet tot leven.
Kortom het boek is veel beter, dus dat nog maar eens lezen.

zondag 18 oktober 2009

Euromast




De Euromast blijft zo'n attractie waar je als Rotterdammer af en toe blijft komen. Het restaurant is een aantal jaren geleden vernieuwd en nu vormt dat een goede combinatie met een altijd spectaculair uitzicht. Rotterdam op zijn mooist.

zondag 11 oktober 2009

This is War!

Eén van de meeste beroemde foto's van Robert Capa is deze van de dood van een Spaanse militair tijdens de Spaanse burgeroorlog. De foto is al jarenlang onderwerp van debat: is het werkelijk een militair die in actie sterft, is het in scène gezet of is het een prachtige foto van een noodlottig ongeluk namelijk een sluipschutter. Op de tentoonstelling This is War wordt deze foto getoond in de context van de andere foto's die Robert Capa nam tijdens de Spaanse Burgeroorlog en de foto's die door Gerda Taro werden genomen van de burgeroorlog en ook van dezelfde middag. Deze foto is een hoe dan ook een icoon geworden, de andere foto's tonen andere aspecten van zowel de Spaanse burgeroorlog, de Chinees-Japanse oorlog, D-Day en Amerikanen in Leipzig.
Het is een indrukwekkend overzicht van de diverse aspecten van oorlog en laat tegelijkertijd ook zien hoe de foto's werden gebruikt in diverse tijdschriften en soms daarvoor werden bewerkt. Want hoeveel de foto's dichter op de oorlog zitten dan nu, is het ook een illusie te denken dat dit alleen 'ware' beelden zijn. Wel confronteren ze de kijker meer met de ruigheid, smerigheid en pijn van de oorlog. De foto's van de landing op D-Day laten je de kou van het water meevoelen, de zwaarte van de opgave en de bijna onmogelijke en daarmee beangstigende taak. Ook de foto's in de morturia in Spanje na een bombardement tijdens de burgeroorlog of de gedode soldaat in Leipzig door een sluipschutter komen dichtbij.
Tegelijkertijd is in het Nederlands Fotomuseum ook een kleine tentoonstelling te zien 'Icons of War' met grote prints van de bekende oorlogsfoto's: de vlag op de Rijksdag, de schietpartij bij de Groote Club in '45, de executie van een Vietcong soldaat. Bekende beelden die deel zijn van het collectieve geheugen. Maar ook een foto van een man vallend uit het World Trade Centre. Gruwelijk ook door het bijna abstracte beeld van de nog overeindstaande gebouwen met hun strepen en de vallende man. Eenzaam op weg naar zijn dood.

Das Buch der Unruhe

De zaterdagmatinee bracht de Nederlandse première van 'Das Buch der Unruhe' van Michel van der Aa door de Musikfabrik met Klaus Maria Brandauer als acteur. Het was veel meer dan een concert. Het werd een soort hallucinerende ervaring, je werd meegesleept door de muziek en het beeld. Met het orkest links op het podium, twee ronde projectieschermen en Brandauer die afwisselend rechts en links zijn monoloog uitsprak. Op het scherm zag je de videobeelden waarop zowel gezongen werd, een stier en een dame samenliepen en de alterego's van de Brandauer hun weg gingen. Dit alles geïnspireerd door het werk van de Portugese dichter Pessoa en diens spel met identiteiten en nagelaten teksten.
Tijdens het concert bleef het verband tussen de personages mij onduidelijk, dat werd pas bij lezing van het programma achteraf iets helderder. De beelden werken echter wel, de muziek is soms dwingend, soms lieflijker als Ana Moura op het scherm zingt en doet soms aan het werk van Louis Andriessen denken. Klaus Maria Brandauer is een fantastisch acteur (nog steeds zie je Mefisto aan het werk) en brengt de tekst bijzonder tot fluisterend toe en versterkt daarmee de hallucinerende ervaring.

Drenkeldode

Het Onafhankelijk Toneel speelt 'Drenkeldode' een bewerking van 'Kleine Eyolf' van Ibsen. Het verhaal van een echtpaar, hun kreupele zoontje, diens dood, het schuldgevoel en de zus van de man die geen zus blijkt te zijn. In 'Drenkeldode' staat niet alleen dit verhaal centraal, maar vooral ook de Rattenvrouw. Zij verleidt in het verhaal 'Kleine Eyolf' om in het fjord te stappen (of te vallen), maar hier stelt zij aan alle personages de vragen die je jezelf niet willen stellen. Op een soms vileine toon, getoond op videoschermen, vraagt ze door. Aan de de man die schrijver is, wat betekent dat voorwoord van zijn roman, waarom schrijf je 'je liefhebbende vrouw'. Welke keuzes maken de personages, kiezen ze voor zichzelf, voor elkaar, wat blijft er nog van je eigen handschrift over. Ze vraagt door en laat zien dat er geen makkelijke antwoorden zijn.
Het decor is mooi vormgegeven met een slingerend houten plankier en de spelers in stralend wit, terwijl de Rattenvrouw steeds uit de coulissen op komt. Het stuk is echter ook wel lang en soms (te) traag. De gestileerde dansbewegingen werken soms wel zoals in de slotscene, maar soms ook niet. Beppie Nelissen speelt de Rattenvrouw en hoewel de andere acteurs ook goed spelen, steekt zij er toch wel met kop en schouders bovenuit. Haar vragen blijven tot twijfel leidenn.

DDR museum: de banaliteit van een dictatuur

Het eerste bezoek dat ik aan Oost-Berlijn bracht was in 1985. Er was nog geen sprake van echte ontspanning en Berlijn was grauw, met hier en daar een herinnering aan Rotterdam, immers beide wederopbouw steden. De Blaak leek wel een beetje op de Karl Marx Allee. Net voor de val van de muur waren we er nog eens en reden langs de lege metrostations waar de soldaten op stonden. Het geld dat je verplicht moest wisselen, kreeg je bijna niet op, zodat ik nog steeds een uitgave van 'Het Kapitaal' heb staan. Tijdens de afgelopen 20 jaar is Berlijn enorm veranderd, de Potsdammer Platz die herrezen is, Prenzlauer Berg dat een trendy woonwijk is geworden, en de DDR is geschiedenis geworden.
Het alledaagse leven van de DDR krijgt een plaats in het DDR-museum en dat is een wat bizarre gewaarwording. De DDR is onschuldig geworden en lijkt vooral vertedering en amusement op te wekken. Natuurlijk er wordt aandacht besteed aan de Muur en de Stasi, maar de nadruk ligt toch vooral op de Trabant, de inrichting van de huizen, de mode die te kop was, de lampen in het Palast der Republik en de muziek. Allemaal dingen die waar zijn. De DDR was ook een 'gewoon' land waar mensen 40 jaar leefden, hun eigen geluk en dagelijkse problemen hadden. Het is belangrijk dat de alledaagse geschiedenis onderzocht wordt en betekenis krijgt, voor de meeste mensen is dat immers 'hun' leven. Tegelijkertijd wringt er iets, het krijgt net teveel het karakter van een openluchtmuseum. Dan geeft de vaste opstelling van het Deutsches Historisches Museum 500 meter verderop een completer beeld over zowel dictatuur en dagelijks leven.

Modell Bauhaus

In Berlijn was de grote overzichtstentoonstelling Modell Bauhaus te zien. Nu is een bezoek aan Berlijn altijd de moeite waard, maar met deze tentoonstelling zeker. Dat het ook nog de Dag van de Duitse Eenheid was, maakte het extra bijzonder. Een groot volksfeest bij de Rijksdag en twee reuzen die elkaar ontmoette (daarmee de val van de Muur symboliserend). Er waren zo honderdduizenden mensen op de been.
De tentoonstelling was bijzonder mooi. Het gaf een indrukwekkend overzicht van Bauhaus: de school, de diversiteit, de buitenlandse invloeden, de betekenis in Duitsland en daarbuiten. Doordat Bauhaus samenviel met de Weimar Republiek heeft het bovendien ook een symbolische waarde gekregen als een voorbeeld van het andere, het goede Duitsland. Het meest bijzondere voor mij was wel de diversiteit van het Bauhaus. Het traditionele beeld omvat toch vooral de witte gebouwen met veel glas, de lamp en de stoelen. Hier zag je ook de architectonische ontwerpen (lang niet altijd uitgevoerd, en soms ook beter zoals het model voor een socialistische stad die tientallen kilometers lang had moeten worden en waar beton naast wegen en spoorwegen zou komen), opmerkelijke meubels van een 'Afrikaanse' stoel van Marcel Breuer tot een bijzondere wieg, prachtige schilderijen van onder andere Feiniger en Kandinsky, theateropvoeringen en mode. Eén voorbeeld is ook een serie prenten over hoe via de radio een verkiezingsuitslag wordt bekend gemaakt. Dit krijgt allerlei vormen van abstract tot magisch-realistisch.
Het einde van de Weimar republiek betekende ook het einde van Bauhaus als school. Niet van de betekenis van Bauhaus. Mies van der Rohe en Walter Gropius gingen naar de VS en ontwierpen daar door. Met Nederland was een bijzondere link door de samenwerking met 'De Stijl'. Veel van het Bauhaus is daarom vanzelfsprekend geworden en is deel van het alledaagse beeld, deze tentoonstelling laat gelukkig het bijzondere er van zien.

donderdag 1 oktober 2009

Dido en Aneas

Dido en Aneas is één van de meeste bekende opera's. De Nederlandse Opera brengt nu een prachtige, intense en groots opgezette uitvoering. We hadden het geluk vrij voor in de Stadsschouwburg te zitten waardoor het een nog intenser beleving werd. Dido wordt neergezet als een krachtige vrouw, die slechts even het geluk kent en dan ook haar haar los laat hangen. Aenas is de krachtige held, die door de heksen zich in de val laat lokken, en staat er ook als een held die ziet dat alle keuzen tragische gevolgen hebben. De heksen zijn speelse personages geworden die je echt ziet genieten van het kwaad dat ze berokkenen, niet uit louter slechtheid, maar ook uit een speels genoegen.
Opmerkelijk is de grote hoeveelheid figuranten: kinderen die over het toneel rennen en dansen, acrobaten die uit de nok naar beneden komen. Het stoort niet, maar het voegt ook niet heel veel extra's toe. Dido's lament is ontroerend, een vrouw die trots en gebroken is en in haar verdriet sterk blijft. De gehele cast zong prachtig met Malena Ernman als Dido, Luca Pisaroni als Aneas en Marc Maulion in de bijrol als geest. Bijzonder was de proloog met Fiona Shaw die als actrice het thema met een tekst samengesteld uit diverse gedichten een eigentijdse start gaf.

zaterdag 26 september 2009

Edward Hopper en tijdgenoten

In de Kunsthal is de tentoonstelling 'Modern Life Edward Hopper and his time'. Het is geen overzichtstentoonstelling over het werk van Edward Hopper, maar plaatst acht werken van hem tussen die van tijdgenoten. De tentoonstelling begint met een film van het dynamische Manhattan in 1931; deels de herkenbare grote stad en deels ook beelden van een verloren tijd met een draaimolentje op handkracht op een vrachtwagen. De schilderijen van Hopper tonen het lege landschap en de beelden uit een trein. Wat vooral opvalt zijn zijn kleuren hoe het gras van groen naar geel naar bruin gaat, hoe de lucht bij het laatste licht rood, oranje, geel en groen kleurt.
De andere schilders tonen heel divers werk van een doopscene op het droge platteland van Kansas, de Fordfabrieken als kathedralen van de industrie, het dagelijkse leven in New York, abstracte Europese geïnspireerde kunst. Een mooi tijdsbeeld.
Tegelijkertijd is ook de tentoonstelling Sweet Nothings van Vanessa Winship met foto's van Turkse schoolmeisjes te zien. Ze staan alleen of samen in hun schooluniform binnen of buiten en stralen elk hun eigen levenslust uit. Mooi en ontroerend.

La Mélancolie des Dragons

Een Franse voorstelling over hard rockers die in de sneeuw een pretpark willen beginnen en hun eerste bezoekster rondleiden. Hoe je hierbij iets voor te stellen; het is geen gewoon toneel. Het is echter een bijzondere voorstelling die zowel humoristisch en melancholisch is, maar ook prachtige beelden laat zien. Een witte auto staat met aanhanger op een besneeuwd toneel, er klinken fragmenten hardrock en de vier inzittenden delen bier en chips. Er wordt gespeeld met een kleine rode speelgoed draak. Een vreemd tafereel. Een vrouw komt kijken, kust de gestrandde automobilisten en verdwijnt onder de motorklep. Ze belt en het nieuwe onderdeel kan er pas over een week zijn.
De hardrockers vertellen haar hun droom over het bouwen van een pretpark en beginnen haar hun eenvoudige maar doeltreffende attracties te tonen. Met water, rook en lucht worden de attracties gebouwd, pruiken wapperen in de wind. Het is klein, amateuristisch maar ook groots. Het eindbeeld met vier gigantische met lucht gevulde zwarte zuilen is indrukwekkend. Met beperkte materialen tonen de hardrockers een droom, een wereld die vertedering wekt en waar hard rock met verstilling kan samengaan.

Don Giovanni

Al weer heel wat jaren geleden was er een uitvoering van Don Giovanni op tv onder leiding van John Eliot Gardener in het Concertgebouw. De slotscene ontstond doordat een rij mensen van voor tot achter in de zaal elkaar een hand moest geven en zo Don Giovanni en Il Commendatore met elkaar verbond. Een beeld dat bijblijft. De Don Giovanni die donderdag 24 september in De Doelen ging was minder gedenkwaardig. Hoewel semi-scenisch uitgevoerd ontstond er geen spanning. Het decor bestond uit een een steigeropbouw (iets wat bij Kasimir en Karoline van NTGent veel energie gaf) en voor de rest werd er veel heen en weer gelopen. Don Giovanni werd geen geloofwaardige Don Juan die je zijn gedrag zou willen vergeven. De vrouwenrollen werden goed gezongen, maar het geheel kreeg geen vleugels.

Unserdeutsch

Duits als moedertaal bij inwoners van Nieuw-Guinea. Het klinkt als een bizar verhaal, maar het is één van de onverwachte gevolgen van het kolonialisme. Een deel van Nieuw-Guinea was ooit tussen het eind van de 19e eeuw en de Eerste Wereldoorlog een Duitse kolonie. Kinderen uit gemengde huwelijken werden in Unserdeutsch, een Creools-Duitse taal opgevoed. Nu spreken minder dan 50 mensen nog deze taal.
Tijdens de Internationale Keuze van de Schouwburg gaat een voorstelling over dit bijzondere Unserdeutsch. Het lijkt te beginnen als een hoorspel waarbij je een linguist in gesprek hoort met iemand in het Unserdeutsch. Als er iemand in het publiek niest en vervolgens een 'Gesundheit' gewenst krijgt, vraag je je af of het nu een geluidsopname is of niet. Nee dus, de sprekers komen naar buiten en even later de theatermaakster die aan de hand van een schoolbord met projecties een impressie geeft van het Unserdeutsch. Schetsen van de gemeenschap die het sprak, de verhalen en de mensen. Harry Hoerler komt uit Papua Nieuw-Guinea en spreekt het Unserdeutsch en herinnert zich de Nederlandse zuster Petra en haar verhalen uit de tijd dat hij opgroeide op de missiepost Vunapope. Het toneelstuk - als je het zo kunt noemen - roept een intrigerend verhaal op over een bijzondere geschiedenis waarover je meer zou willen weten.

zondag 20 september 2009

Assepoester: de opera

Assepoester het sprookje kent iedereen. Jeugdtheater Hofplein bewerkte de opera van Rossini naar een moderne jeugdopera. Het is een mooi spektakelstuk waarbij Assepoester en haar gemene moeder het meest in het oog springen. Assepoester natuurlijk als zuiver meisje dat op de als knecht vermomde prins verliefd wordt. De moeder als plat Rotterdams pratend kreng dat alleen op geld en status uit is. De muizen zijn vertederend en de valse zussen voldoende vals.
De aankleding is heel mooi, met een lichtgevende jurk voor Assepoester en een volle mooi gedekte tafel die uit de nok neerdaalt. De stemmen wisselen wat Assepoester en haar moeder zingen vol en krachtig, de jongens/mannenstemmen zijn wat minder stevig. Maar met twee kleine meisjes is het een mooie sprookjesachtige voorstelling die hen op het puntje van de stoel houdt.

zaterdag 19 september 2009

NAP: of kwam Napoleon in Nieuwerkerk

Een zonnige zaterdagmiddag op de 's Gravenweg in Nieuwerkerk aan den IJssel met toneel, muziek, een markt en ontspannen bewoners en bezoekers. Dit alles ter gelegenheid van het feit dat de gemeente Nieuwerkerk gaat fuseren. Het geeft een fascinerend beeld van een gemeenschap, want veel mensen doen mee. Als acteurs, als bewoners die hun huizen of tuinen beschikbaar stellen, als muzikant, suppoost of als marktkoopman. Het centrale thema van dit alles is het bezoek van Napoleon aan Nieuwerkerk in 1811.
Na drie harde kanonschoten start het spektakel. Op de markt maken de slager en zijn vrouw zich zorgen over waarom de burgemeester hun nodig heeft, vanwege de opstandige uitlatingen van de slagersvrouw of toch gewoon voor de lamsbout. De kokkin van de burgemeester maakt zich zorgen waar het vlees blijft en de naaister vraagt zich af waar haar dochter Grietje is. De burgemeester bereidt ondertussen zijn toespraak voor en wordt door zijn vrouw op Franse les gestuurd. Het speciale is dat deze scenes op verschillende plekken op de 's Gravenweg spelen en je ze los van elkaar kunt zien. Je gaat meeleven met de spelers en gaat je afvragen waar Grietje toch is gebleven. De spelers zijn niet alleen heel enthousiast en voeren je mee in hun verhaal, maar passen ook goed bij hun rol. Zo lijkt de burgemeester een jongere broer van Ivo Opstelten en ziet die er in zijn kostuum levensecht uit.
Het is altijd fascinerend om bij mensen binnen te kijken, maar in dit geval is het 'burgemeestershuis' wel heel bijzonder. Het lijkt gemaakt voor een wat dommige burgemeester en zijn ambitieuze vrouw.... het kan haast geen toeval zijn. Het was een mooie, zonnige, warme middag met een geïnspireerde gemeenschap.

vrijdag 18 september 2009

Naar wijder horizon

De Steinwegkantine op Katendrecht is een prachtige locatie op Katendrecht, een gebouw met karakter en een mooi uitzicht op de Rijnhaven en de Wilhelminapier. Bij de slotscène van 'Naar wijder horizon' kijk je uit de ramen naar de kade die baadt in het licht. Daar zien we het oudere en het jongere echtpaar zwaaien, zwaaien naar illusies die verloren zijn gegaan. Illusies van een betere wereld, nieuwe kansen en een gezamenlijke toekomst.
Het idee van een locatievoorstelling over migratie aan de haven op Katendrecht is spannend, maar de voorstelling maakt de belofte niet helemaal waar. Er zijn mooie beelden als het felle Australische licht door de luxaflex naar binnen schijnt, of als kabbelend water op de luxaflex wordt geprojecteerd of de tekeningen uit de reis van Abel Tasman. We volgen twee koppels in de jaren '50 die eerst worstelen met de vraag of ze moeten emigreren, kan de boer zijn geliefde biggen achterlaten, en kan zijn vrouw hem overhalen de overtocht te wagen. Kiest de jonge vrouw om haar avontuurlijke geliefde te volgen die droomt van een nieuwe wereld en van 'never again' doodsangst. De emigratie leidt echter tot verlies zo blijkt naar korte of langere tijd. Maar dit deel van het verhaal overtuigt niet echt. John Buijsman praat het geheel aan elkaar zonder dat werkelijk een extra dimensie toevoegt. Het verhaal van de reis van Abel Tasman dat door de drummer wordt verteld werkt wel, zeker gecombineerd met het ritme en de beelden. Het verlangen blijft naar een nieuwe wereld en naar een sterkere voorstelling. Want alleen een wisselend betoog over over Nederland vol is, juist mensen nodig heeft of toch vol is en het laten zien van het ontstaan van illusies laat teveel kansen liggen.

Controllo Remoto

Een theatrale installatie dat is misschien de beste omschrijving van Controllo Remoto. Het is geen toneelstuk met acteurs, het is geen film, het is geen videoinstallatie, maar het werkt wel theatraal. Het Italiaanse gezelschap Ortographe presenteert beelden van oorlogen. In vijf delen zie en ervaar je verschillende vormen van oorlog, aanval, verdediging en leven. Het begint met oude verstilde foto's van de Amerikaanse burgeroorlog geprojecteerd op gaasdoek. De oorlog is tot stilstand gekomen zowel in de beelden van het landschap met kale vlakten als van de mensen die de camera in kijken. De oude foto's zijn van zichzelf al bijzonder, maar ze worden versterkt doordat het doek in de wind heen en weer beweegt. Het beeld komt naar je toe en je voelt je als het ware opgenomen worden in dat beeld.
Het volgende beeld is een wapperend doek met videobeelden uit waarschijnlijk de invasie van Irak. Je hoort het commentaar van de soldaten en het beeld van de oorlog als videospel wordt versterkt. Van doek ga je naar rook. Letterlijk op de rook worden beelden zichtbaar van een luchtaanval, je ziet de vliegtuigen, je hoort ze en je hoort het luchtalarm. In wat ik ervoer als de spiegel er van schakel je naar de verdediging tegen een luchtaanval. Lichstralen doorkruisen het toneel en de hemel, sneller en sneller tot ze stilstaan. Het beeld van vier stille rechtomhoog schijnende lichtbundels riep bij mij zowel het beeld op van de herinnering aan de brandgrens in Rotterdam als de herinnering aan het World Trade Centre. Het licht dat in het duister de herinnering zichtbaar maakt. Het slot krijgt vorm door een groeiende, bewegende en daarna weer slinkende eland, vreemd maar mooi. Een theatrale installatie die tot onverwachte gedachten en associaties leidt (een foto van een Amerikaanse soldaat leunend tegen een boom uit de Burgeroorlog roept een associatie op met de Amerikaanse dichter Walt Whitman). Daarmee is het een bijzondere ervaring.

zondag 13 september 2009

Tekeningen van Siegfried Woldhek

In de Atlas van Stolk in het Schielandhuis zijn de spotprenten van Siegfried Woldhek te zien. Regelmatig zie je ze in de krant, maar op de tentoonstelling vallen aspecten op die je in de krant blijkbaar minder ziet. Natuurlijk je weet niet altijd meer welke politicus of schrijver het is - waarbij de tekeningen van politici naar mijn idee meer zelfstandig gezien kunnen worden dan die van de schrijvers. Maar wat vooral opvalt is het toenemend gebruik van kleur. Waren het eerst vooral zwart-wit tekeningen de laatste jaren neemt de kleur toe en daarmee krijgen de tekeningen een extra dimensie. Waren ze in mijn beleving in het begin vooral spotprent nu worden ze meer, een portret, een beeld en contrasteren ze soms de verschillende aspecten van de tekening.

Haydn in Rhoon

Bij Haydn denk je niet direct aan Rhoon, toch blijkt er een connectie. De familie Van Hoboken woonde op kasteel Rhoon en Anthony van Hoboken catelogiseerde al het werk van Haydn. Vandaar ook het concert in de NH kerk te Rhoon ter ere van de tweehonderdste sterfdag van Haydn.
Een programma met een sterke symphonie (no 49) en twee werken voor koor. In een kleine bezetting van 12 zangers zong het Nederlands Kamerkoor, samen met de Kölner Akademie, prachtig en intens. Eerst de Litaniea Laurentia van Mozart en daarna het Stabat Mater van Haydn. Een avond vol Maria-verering, waarbij met name de alt ontroerde in het Stabat Mater

vrijdag 11 september 2009

Zoutkamp

De Westerkade in Rotterdam, uitzicht op de Maas, schepen varen voorbij en een dansvoorstelling over zeemannen. Als speciale introductie begon het met het Shantykoor Rotterdam. Grappig om te zien hoe de (wat oudere) mannen zich verkleden als zeerovers en vol vuur de zeemansliedjes zongen, maar het was wel een contrast met de dansvoorstelling die volgde. Een stellage met twee muzikantes en drie dansers op het houten platform er voor. De dansers laten de diverse kanten van het zeemansleven zien.
Ze dansen en vechten en grijpen elkaar vast (en daarmee het een subtieler homo-erotisch karakter gevend dan de platte zeemannen uit de De Storm). Er is een lichte dans met een kompas. De mannen drinken, grijpen elkaar vast, bewegen, dansen, gieten de drank in het glas en in elkaars mond. Ze vissen, scheren, wassen, zingen, geven iemand een zeemansgraf en stormen, dansen en bewegen. De muziek versterkt het beeld, met een piano en een cello wordt krachtig. Een heftige storm teistert het toneel en de dansers gaan het gevecht aan met de storm en eindigen gedrieën zittend en opschuivend. Een mooie voorstelling, met prachtige beelden en bewegingen.
Zie voor een beeld er vanhttp://www.plan-d.nl/dance/film.php?id=3&cat=voorstellingen

Boe

Boe was aangekondigd als een spookverhaal voor volwassenen, maar echt spookachtig wilde het niet worden. Er liepen twee mensen onder een laken over het toneel maar dat maakt het geen spookverhaal. De spanning in het begin zat er in dat je bij binnenkomst een koptelefoon kreeg uitgereikt en een aantal mensen kreeg instructies om op te staan en een rol te gaan spelen. Een rol variërend van één van de acteurs een glas bier in zijn gezicht gooien tot voor dood op het toneel liggen. Gelukkig bleef mijn koptelefoon stil en kon ik kijken.
Het toneel was een verlaten feestterrein met veel troep er op (een verre reflectie van het beeld van Platform van NTGent?) waarin een aantal mensen ronddoolde. Soms was het spannend met een vechtpartij, soms mooi met mensen die vliegbewegingen maakten, soms ongemakkelijk in een strandscene waarbij een lokale arme inwoner een gesprek begint met de rijke toerist, maar te vaak te langdradig, niet spannend en zeker niet spookachtig. Een enkel mooi beeld, leidt nog niet tot een mooie voorstelling. En de vraag wat het doel van de voorstelling was, blijft. Ging het alleen om het beeld, ging het om een actieve rol van het publiek, ging het om het laten zien van ongemakkelijkheid tussen mensen of ging het toch om wat anders? De voorstelling heeft naar mijn idee geen focus en dan blijft een spookverhaal ver weg.

zaterdag 5 september 2009

Het geheim van de Nautilus

Het is niet vaak dat de Leuvehaven het podium voor theater is. De voorstelling 'Het geheim van de Nautilus' gaf de Leuvehaven een heel nieuw aanzien. Voor het aan boord stappen van de waterbus begon de voorstelling al met een opgewonde Frank die, met zijn warrige oom, op zoek wilde naar een geheimzinninge energiebron en daar zijn hoogzwangere vriendin Gabriëlle voor achterliet. Langs seinende matrozen, lokkende Sirenes, een verlaten schipbreukeling, waterfietsende witte negers en de dood, bereikt Frank de steeds opduikende kapitein Nemo.
De voorstelling bevat prachtige elementen. Opeens merk je dat je steeds een kapitein langs de kant en op boten ziet staan. De matrozen contrasteren met de stenen met hun gekleurde vlaggen en hesjes. De dood die zijn gretige vingers uitstrekt en wordt omgeven door zwarte vlaggen. Gabriëlle die een brief aan Frank leest, terwijl zij in een andere boot zit die om de jouwe heenvaart. De witte negers op hun waterfiets vormen een komische noot in het verhaal. En tot slot kapitein Nemo hoog op de bok zijn hand uitstekend naar Frank. De Leuvehaven krijgt er een ander verrassend aanzien door. Een mooie, nieuwe ervaring tijdens de Wereldhavendagen.

Anoniem

Het geluid van overvliegende vliegtuigen, van inslaande bommen, het Berlijn van april 1945. In de voorstelling Anoniem vertelt Maria Kraakman het verhaal van een vrouw die wil overleven. Overleven eerst omdat ze van het leven houdt en van nature opgewekt is, overleven daarna omdat dat haar instinct - als een dier - is. Anoniem is gebaseerd op het dagboek van een Duitse vrouw in Berlijn dat een aantal jaar na de oorlog uitkwam, en een paar jaar geleden hernieuwd werd uitgebracht.
Eén van de bijzondere elementen is dat de voorstelling op een speciale manier dichtbij is. Er wordt geen poging gedaan een levensecht Berlijn neer te zetten maar de wijze waarop Maria Kraakman het dagboek brengt raakt je direct. Licht in het begin, doortastend als ze bedenkt dat haar kennis van het Russisch kan helpen als de Russische soldaten komen en het verkrachten begint, overlevend als ze zorgt dat ze een Russische officier krijgt als beschermer tegen de soldaten, leeg en gebruikt na het vertrek van de Russen en verlaten als haar vriend komt en gaat. Ook de stiltes raken, als er geen woorden meer zijn na de eerste keer nadat ze verkracht is. Hoe ze fysiek ineenschrompelt als ze hoort over de verschrikkingen en de kampen die door de Duitsers, toch haar volk, zijn aangericht. Ze overleeft omdat ze niet anders kan.

dinsdag 1 september 2009

Briefwisseling Vasalis en Geert van Oorschot


Maandag schreef Frits Abrahams al in de NRC hoe hij in het weekend de briefwisseling tussen de dichteres M. Vasalis en uitgever Geert van Oorschot niet kon wegleggen. Voor mij gold vanaf zondag hetzelfde; er moest doorgelezen worden. Vasalis was de dichter met wie ik in de tweede klas van de middelbare school kennismaakte met haar beroemde gedicht 'De idioot in bad' wat ik moest / mocht voordragen. Van Geert van Oorschot zijn de afgelopen jaren al spannende publicaties verschenen van zijn correspondentie met Willem Frederik Hermans en Gerard Reve.
Deze uitgave laat niet alleen de gesprekken over het dichtwerk van Vasalis zien en de pogingen van Van Oorschot om haar tot een nieuwe bundel te verleiden, maar ook hun scherpe oordelen over literatuur. Vasalis geeft commentaar op de verhalen van Geert van Oorschot en beiden kunnen ze soms trefzekere oordelen over andere schrijvers geven. Zo wordt Mulisch door Vasalis vergeleken met Marquis de Cantecleer uit Olivier Bommel en vreest ze voor de toekomst van Maarten Koning na het lezen van 'Bij nader inzien' van Voskuil.. De briefwisseling is echter veel meer; ze biedt een ontroerend beeld van een innige vriendschap van twee sterke karakters voor wie vrienschap wezenlijk is. Als bij Van Oorschot in 1985 gezondheidsproblemen worden geconstateerd en uiteindelijk in 1987 leverkanker wordt vastgesteld, worden de brieven het meest zuiver en meest teder. Er worden geen uitwegen gezocht, maar vriendschap, warmte en (ingetogen) verdriet overheersen. Vasalis begint haar laatste brief 'Egidius wo bist du bleven? Mij langt naar die, geselle mijn -' en twee uur voor zijn dood schrijft Geert van Oorschot 'Dit is dan mijn laatste briefje dat ik het liefst heel lang zou willen maken'. Een stimulerend en ontroerend momument voor twee buitengewone personen en hun vriendschap