Zomerstorm

Meestal kom ik voor mijn werk op Voorne-Putten of Goeree-Overflakkee en zie ik vooral gemeentehuizen en spreek ik betrokken bestuurders. Maar omdat de producent H. een goede vriendin is van M. bezochten we de première van Zomerstorm in theater 'De Twee Hondjes' in Hellevoetsluis. Een film gemaakt als onderdeel van een provinciaal project over volkscultuur. Als lezer van 'Het bureau' van J.J. Voskuil denk ik dan terug aan de film die hij in zijn boek beschrijft: het naspelen van oogstgebruiken in Drenthe. Voskuil beschrijft dat niet alleen fascinerend, maar maakt ook duidelijk dat veel oude gebruiken toch eigenlijk voorbeelden zijn van 'invented traditions'.
De film Zomerstorm kiest gelukkig echter voor een andere invalshoek. Gebaseerd op gesprekken met bewoners van Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee is een film tot stand gekomen over gaan of blijven op een eiland, over wat de eilanden speciaal maakt. Het is mooi gefilmd, met beelden op het strand, in de polder, in de duinen en in Spijkenisse. De film speelt met een aantal vragen zodat je zelf je eigen interpratie er aan kunt geven. Natuurlijk er wordt gesproken over de 'overkanter' maar de film mixt, beelden, ideeën en verlangens zodat je je eigen beeld vormt over de eilanden. Zo ontdek ik een nieuwe kant van de vertrouwde eilanden.

The killer inside me

Moordenaars blijven fascineren. Truman Capote schreef er het bijzondere en inmiddels klassieke 'In Cold Blood' over. De tv-serie Dexter is uniek doordat je je identificeert met de 'goede' massamoordenaar (wat inmiddels zo blijkt uit het NRC bericht vanavond tot interessante analyses leidt). Maar de film 'The killer inside me' is toch anders. Lou Ford (een sterke Casey Affleck) leeft aan beide kanten van het hek, als sheriff en als moordenaar. Hij weet zelf dat dat moet eindigen door uit elkaar gescheurd te worden.
Het waarom van zijn moorden blijft onduidelijk, maar de dreiging die van hem uitgaat voel je de hele film door. Er is geen jeugdtrauma, hij wordt niet bedreigd, er is geen echte verklaring, er is alleen het onbestemde gevoel dat steeds om hem heen hangt. Hij speelt piano, leest een boek, hij streelt en slaat zijn vriendin en dan breekt het geweld echt los. Soms lijkt er sprake van liefde, maar op zijn voorwaarden en uiteindelijk gekoppeld aan geweld. Een film met prachtige beelden, die registreert, maar ook een film die het raadsel van de moordenaar niet wil en niet kan oplossen.

Een verlaten kas

Een weekend bij de Mookerheide. Wandelen en een blik op een verlaten bijzondere kas.

Nan Goldin

Het fotografische werk van Nan Goldin hoort in mijn herinnering echt bij de jaren '80 en '90. Ze bracht een bijzondere wereld van haar vrienden, haar grote familie in beeld en hoe ze zich zelf ook in die wereld bewoog. Waren het tot nu toe losse mooie, indringende foto's in boeken of op een expositie. Nu zijn voor het eerst in het Nederlands Fotomuseum de foto's in een viertal diashows samengebracht steeds begeleid met een bijzondere soundtrack. In 'The other side' zien we de foto's van travestieten en transgenders, beginnend in de jaren zeventig in Boston. De foto's zijn steeds snapshots uit het leven, vol kracht, soms met pijn en vooral van het eigene van iedereen. Wat is dan passender dan Antony and the Johnsons die met Boy George 'You are my sister' zingt.
In de diaserie 'All by myself' zijn bijzondere zelfportretten te zien. 'Heartbeat' is van de vier shows de meest intense. Bjork zingt 'Prayer of the heart' van John Tavener. Je hoort tedere, ijle en religieuze muziek en je ziet de meest intieme foto's van koppels in hun tederheid, lust en intimiteit. De liefde komt dichtbij.
De diverse aspecten van het werk van Nan Goldin komen samen in 'The ballad of sexual Dependency' (naar haar bekendste boek). Foto's van mannen, van vrouwen, van liefde, van geweld, van verlatenheid. Maar steeds ook foto's vol tederheid en vol betrokkenheid. De foto's raken door hun kracht, menselijkheid en door de passie die er uit spreekt. De andere tentoonstellingen die ook in het Fotomuseum te zien zijn, vallen daarna er bij in het niet. De tentoonstelling laat zien dat Nan Goldin niet alleen een icoon is van het eind van de vorige eeuw, maar in deze vorm krachtiger is dan ooit. Ga dus de slideshows van Nan Goldin zien en laat je raken en ontroeren.

Notion Motion Revisited

Het blijft ook bij een tweede bezoek een bijzonder indrukwekkende installatie: 'Notion Motion' van Olafur Eliasson in museum Boijmans van Beuningen.

Amazones. Ro theater

Woensdag zagen we de eerste try out van Amazones van het Ro Theater. Een nieuwe voorstelling van Gerardjan Rijnders, die zou moeten passen in zijn traditie van grote montagevoorstellingen als Bakeliet. Die belofte maakt de voorstelling voor mij echter niet waar. Bakeliet was een vernieuwende voorstelling vol energie, spanning en kracht (en te bedenken dat die voorstelling uit 1987 was!). Centraal staat Leni Riefenstahl en haar grootste wens om Penthesilea te verfilmen (liefst in de Libische woestijn). Hoewel de vorm soms prachtig is, blijft het verhaal voor mij te eendimensionaal.
Er wordt te weinig gedaan met de spanning tussen de overtuiging van Riefenstahl dat alleen de kunst telt en haar politieke overtuiging als deel van de Nazi-beweging. Leni Riefenstahl wordt teveel uitgebeeld als iemand die is blijven steken in een a-politiek fascisme. Ze komt niet echt tot leven. Hoewel er mooie beelden in zitten, zoals de live geschoten videobeelden van scenes uit Penthesilea in zwart-wit en stijl van de jaren dertig, blijft het op afstand. De mooie beelden en delen van Penthelisea brengen onvoldoende spanning met zich mee. Ze roepen meer het verlangen op naar een echte opvoering van Penthesilea. Een goed idee, mooie beelden en goede acteurs leiden deze keer niet tot een goede of bijzondere voorstelling. De kracht en noodzaak ontbreken.

Lang en gelukkig. De film.

Eerst was er de familievoorstelling, nu is er de film. Zo ging het bij 'Ja Zuster, Nee Zuster' van het Ro Theater en nu bij 'Lang en gelukkig'. Het toneelstuk drie jaar geleden was een fantastische voorstelling. Een voorstelling die niet alleen super 'over the top' was, maar ook amusement op meerdere niveau's bracht. Van actuele grappen voor volwassenen tot sprookjes voor kinderen, van muziek in een nieuw jasje en van grote en kleine vondsten, zoals een zingend glazen muiltje.
Gisterenavond zagen we de publiekspremière in Tuschinski. Een groot deel van het publiek kwam verkleed als sprookjesfiguur. Veel roodkapjes, jagers, biggetjes, prinsen en boze stiefmoeders bevolkten het publiek. De film is erg leuk en heeft ook een eigen karakter gekregen. Was in de voorstelling de goede fee al wat verstrooid, nu woont ze in een verpleeghuis, lepelt advocaat en stapt mooi het sprookjesbos in via het behang vol met bomen. Het verhaal over Assepoester en haar liefde voor de 'gewone' Knoop, over Roodkapje die verliefd wordt op de opwindende boze wolf en over Prins Roderick die toch kiest voor zijn kledingstylist is een pleidooi voor alle vormen van liefde. Het is ook een ode aan het vertellen van je eigen sprookje. Maar het verhaal is één ding, de film blinkt uit in talloze (beeld-)vondsten. Voortdurend zie je nepdecor waarin het zich speelt, een zwembad met blauwe stof als water, en het werkt. De groep wolven, waarvan de grootste (Jack Wouterse), voortdurend zijn bouwvakkersdecoleté laat zien. De jagers die elkaar 's avonds laat treffen op een parkeerplaats in het bos, die daarmee verdacht veel lijkt op een homo-ontmoetingsplaats (Een Kralingse Bos maar zonder paaltjes ;-)). Natuurlijk is de film camp, maar niet alleen. De liedjes zijn mooi, er wordt heel sterk geacteerd, en Paris en Hilton blijven een magisch duo.
Kortom een film die enorm leuk is. En toch, toch mis ik het theater. De directe reacties, de kinderen en volwassenen die meeleven, de uitgelaten sfeer die ontstond, het weten dat je met elkaar nu in de illusie gelooft en daarom lacht. Ga de film dus zien, maar zie toch ook vooral voorstellingen in het theater.

Tirza. De film.

Toen ik 'Tirza' van Arnon Grunberg las, maakte het veel indruk. Een boek over het verborgen beest, over overbodigheid, over doorgeslagen liefde en het menselijk tekort. De vraag is daarom - meer nog dan bij elke boekverfilming - hoe dit boek zich laat verfilmen. Doordat je de kern van de roman kent, bekijk je de film ook anders. De suspense die er duidelijk inzit, ervaar je anders. Prachtig zijn de beelden in de woestijn van Namibië. Je voelt de verlatenheid, de doodsheid en hoe Hofmeester zich daarin tracht te verliezen. De verlatenheid wordt zo zichtbaarder dan in het boek. Gijs Scholten van Aschat is erg sterk als Hofmeester, hij lijdt zichtbaar en tegelijkertijd zijn er de kleine momenten (het doden van een spin) die vooruitwijzen op de grote woede die hij in zich heeft.
Het tragische en onmogelijke in de film wordt mooi gesymboliseerd door de scène waarin Hofmeester Tirza, na het eindexamenfeest waar hij zich misdragen heeft, vraagt cello te spelen. Zijn geluk tijdens het beluisteren van zijn dochter op de cello is echt. Het geluk is echter alleen te verkrijgen als hij zijn dochter betaalt om te spelen. Als het geluk valt alleen met geld te verkrijgen, wat is er dan voor Jörgen Hofmeester nog weggelegd? Verlies, woede of het aanvaarden van leegte?

Tikkop. Adriaan van Dis.

Na zijn prachtige televisieserie over zuidelijk Afrika speelt 'Tikkop' de nieuwe roman van Adriaan van Dis nu ook in Zuid-Afrika. Voortbouwend op zijn roman 'De Wandelaar' volgen we Mulder nu naar Zuid-Afrika waar hij na een lichte beroerte een oude vriend uit de anti-apartheidsstrijd gaat opzoeken. Het wordt een zoektocht door het eigen geheugen en de eigen geschiedenis en een ontmoeting en een confrontatie met het moderne Zuid-Afrika. Steeds is daar ook het Zuid-Afrikaans als taal, de klank, het bekende en het vreemde. In de roman identificeer je je met de worsteling van distantie en het verlangen naar het opgaan en het werkelijk verbinden met de jonge Zuid-Afrikaan Hendrik en zijn moeder. Die spanning is niet eenvoudig op te lossen. In de roman herken je ook Adriaan van Dis uit de tv-serie, betrokken en steeds in nauw contact met iedereen die hij tegenkomt, maar niet de afstand verloochenend die er ook is als 'rijke westerling'. Het geeft daarmee dieper inzicht van de positie van betrokken buitenstaander. Een positie die niet ontkend hoeft te worden, die grenzen heeft, maar wel echt betrokken is. En ondanks wat er in de roman gebeurt geeft dat hoop.

De meid. Bonheur.

'De meid' is kort stuk, deels realistisch, deel komedie, van Herman Heijermans. Dinsdag werd het echter ook de voorstelling van een vallende snor. Bonheur speelt het als een ode aan het toneelspelen en dus zie je niet alleen de scène, maar ook de coulissen. Je ziet de illusie van het theater (het maakt niet uit of de speler een man of een vrouw is) maar ook wat zich er naast afspeelt. Hoe spelers zich verkleden, hoe ze het geluid maken als ze de trap naar het bovenhuis op komen lopen. Dat is zeker aardig, maar voegt niet heel veel toe aan de voorstelling. De ode aan het toneelspelen komt er onverwacht toch nog als bij één van de spelers zijn snor loslaat. De pogingen de snor vast te houden hebben maar beperkt effect en het leidt tot veel gelach bij publiek en medespelers. Het bijzondere is dan weer dat de hilariteit het spel niet ontkracht en de speler gewoon zonder snor kan doorspelen.
Het toneelstuk zelf is gedateerd. Het verhaal van een meid die haar mevrouw chanteert met een affaire en uiteindelijk zelf het onderspit delft is niet krachtig genoeg. Heijermans' tekst is daarvoor toch niet bijzonder genoeg. Tijdens het kijken dacht ik aan twee andere voorstellingen die wel echt waren gelukt of omdat ze over toneel gingen of omdat ze iets bijzonders deden met een oude, gedateerde tekst. Over de toneelwereld en de werkelijke wereld maakte 'Opening night' van Toneelgroep Amsterdam veel indruk (pas nog op tv te zien). Het Barre Land speelde jaren geleden al weer een briljante mix van twee komedies van Oscar Wilde 'De ideale ernst of het belang van een echtgenoot'. Daar werden twee gedateerde maar wel scherpzinnige theaterteksten door elkaar heen verweven wat leidde tot een bijzondere theaterervaring. De meid was leuk en werd zeker goed gespeeld, maar indruk maken deed het niet.

Foto: Bas Czerwinski

Madrid: kunst en licht

Nazomer in Madrid. Het weer is prachtig, zonnig, warm en dus zitten we tot laat op het terras. De stad leeft en zelfs een algemene staking verloopt gemoedelijk (en blijkt gelukkig minder algemeen dan gedacht). Madrid voor M. en mij was vooral het zien van veel prachtige kunst. Jeroen Bosch in het Prado, de 'zwarte' werken van Goya en de Guernica van Picasso in het Reina Sofia. Maar we hebben vooral de 'El Greco's' bekeken in de verschillende musea en kerken in Madrid en Toledo. Als je zijn werk ziet temidden van zijn tijdgenoten valt steeds op hoe bijzonder het is. Niet alleen de mensen die anders gevormd zijn, maar de combinatie van de kleuren, de verstilling en de emotie die steeds te zien is. Bijzonder was om in het oude Hospital Tavera drie van zijn werken in de prachtige bibliotheek.
Het meest indrukwekkende kunstwerk was 'De Kruisafname' van Rogier van der Weyden. Geschilderd in 1435 en straalt en raakt. Straalt in zijn zijn rijkdom, kleuren, details en opbouw. Raakt door de verstilling, het ingetogen verdriet, de kracht en de devotie. Het is een werk dat in het echt gezien moet worden, hoe mooi ook de reproducties zijn.
Maar er is ook de zon en daarmee licht in Madrid en Toledo.