Een Oresteia. Waar bleef het theater?

De Oresteia is een onuitputtelijke bron. Xenakis schreef er muziek over en zijn stuk werd nu aangevuld met nieuwe muziek van de Vlaamse Annelies van Parys. Het beloofde avontuurlijk muziektheater te worden. De muziek was zeker krachtig - met prachtig slagwerk en intrigerende zangsolo's - maar het theater kwam niet echt van de grond. Het Asko Schönberg en het Asko Kamerkoor stonden achter een transparant doek waar de titels op werden geprojecteerd, daarvoor speelde drie vrouwenfiguren. Maar het geheel bleef te statisch, pas bij de laatste scene als het koor naar het voortoneel komt ontstaat er dramatiek. Het lijkt of er geen echte keuze is gemaakt tussen een gewone uitvoering in een concertzaal of een echte muziektheatervoorstelling. Dat is jammer, want de muziek biedt meer dramatische mogelijkheden.

The King's Speech. Een film over spraak, vriendschap en de koning.

Het Engelse koningshuis blijft een geliefd onderwerp voor filmmakers. Na het indrukwekkende 'The Queen' is er nu de veel geprezen 'The King's Speech'. Tot de film wist ik niet dat koning George VI een stotteraar was geweest. Na de film weet je dat niet alleen, maar je hebt meegeleefd. Je ziet zijn relatie met zijn vader en de druk die hij uitoefent. Je ziet zijn broer Edward, die even koning was, maar voor liefde (en voor meer vrijheid) koos. Je ziet zijn vrouw die hem steunt, zijn dochtertjes en zijn hondjes (volgens mij dezelfde soort als in The Queen). Het is een klassieke film over een taak die onmogelijk lijkt, over een vriendschap die klassen overbrugt (ook een echt Brits thema), over boosheid en gekwetsheid en over de overwinning die volgt na al die strijd. Je voelt dan ook mee met de spanning als hij zijn grote toespraak moet houden als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Colin Firth is indrukwekkend als de koning, maar ook Helena Bonham Carter als zijn vrouw (de latere Queen Mum) en Geoffrey Rush als de spraaktherapeut Lionel Logue zijn prima in hun rol. Kortom een klassieke feel good movie.

I promise to love you. Tijd voor het museum Boijmans Van Beuningen Van Caldenborgh.

In de Kunsthal is nu de tentoonstelling 'I promise to love you' te zien. Belangrijke werken uit de laatste tien jaar van de Caldic-collectie van Joop van Caldenborgh zijn hier te zien. Het is een prachtige tentoonstelling die je meevoert langs uiteenlopende maar vooral indrukwekkende werken. Natuurlijk het titelwerk Tracey Enim, maar ook van Damien Hirst, beelden, mooie sterke foto's.
Bijzonder is 'Sigh' van Sam Taylor-Wood. Een videoinstallatie waarbij je een orkest ziet spelen echter zonder instrumenten, terwijl je ondertussen de muziek hoort van Anne Dudley. Het is fascinerend de muziek te horen, de handen van de muzikanten te zien bewegen, mee te leven met de muziek, maar zonder instrumenten. Het herinnerde me aan de tentoonstelling van Rineke Dijkstra waar je juist jongeren in een kale ruimte zag dansen op hun eigen muziek. Een dialoog tussen beide installaties zou volgens mij erg interessant. De tentoonstelling eindigt met een groots werk van Anseld Kiefer ruig en sprookjesachtig.
Zo'n indrukwekkende collectie zou vaker te zien moeten zijn. In de media werd gesproken over een eigen museum voor de collectie. Dat zou mooi zijn, maar mooier is volgens mij nog een uitbreiding van Boijmans van Beuningen. Dat museum dankt niet voor niets zijn naam aan Rotterdamse kunstliefhebbers die met hun collecties de basis legde voor het museum. Tijd dus voor het museum Boijmans van Beuningen van Caldenborgh (BvBvC). Laat de gemeente er snel een nieuw pand bij zoeken en dan kan het zelfs eerder open zijn dat het Stedelijk Museum in Amsterdam

OVER Laura van Dolron: intelligent theater over theater dat het hart raakt.

Theatermakers worden natuurlijk geïnspireerd door andere theatermakers. Soms zie je dat terug in een voorstelling, maar het is niet zo vaak dat er expliciet theater over theater wordt gemaakt. Immers dat loopt het risico dat het vooral voor insiders leuk wordt. Eén van de voor mij meer indrukwekkende theater-over-theatervoorstellingen was 'Liefhebber' van Gerardjan Rijnders. De voorstelling over een toneelcriticus die thuiskomt en een scheldkannonade afsteekt over het moderne toneel en geen oog heeft voor wat er onder zijn ogen gebeurt met zijn vrouw en zoon. De laatste jaren maakt Laura van Dolron ook voorstellingen die expliciet en impliciet de vraag stellen wat is theater? Wat gebeurt er dan als er voorstelling gemaakt wordt over theater dat over theater gaat. Je zou denken een driedubbel Droste-effect. De monoloog 'OVER Laura van Dolron' van Kees Deenik in regie van Minnekus de Groot bewees gisterenavond tijdens het Monologenfestival het tegendeel. Het was een intelligente voorstelling, die ontregelde, maar ook het hart raakte.
De vraag 'Wat is theater?' werd niet alleen gesteld, maar kreeg vorm voor je ogen. De voorstelling expliciteerde de afspraken ('ik spreek, jullie zijn publiek en houden je mond') maar tegelijkertijd zat er publiek op het toneel en werd zo weer deel van de voorstelling. Waren de handelingen (de tekst kwijt zijn, een niet werkende CD) nu spontaan en echt of geregisseerd? Inlevend theater over een ander personage was het niet, maar toch bleef het theater.
In haar voorstellingen wil Laura van Dolron ook onderzoeken hoe je een goed mens kan zijn. Dat element was gisteren ook aanwezig. Kees stelde de vraag wat gebeurt er als je echt luistert en als iemand dan uitgesproken is je 17 seconden stil bent. Voor een meisje (publiek op het toneel) stond hij stil en stil. En je voelde dat er echte belangstelling en warmte was. Er leek geen sprake van een bedacht personage, maar er was wel sprake van echte emotie. Iets waar Laura van Dolron het in haar voorstelling 'Welk stuk' ook over heeft. Ontstaat emotie door de spontanïteit van de emotie-tv of kan een geschreven stuk - kan kunst - beter de echte emotie over brengen. Deze monoloog bewees voor mij dat de gespeelde maar tegelijkertijd oprechte echtheid je hart echt raakt.
De monoloog 'OVER Laura van Dolron' opende het monologenfestival. Daarmee vormde het tegelijkertijd het kader voor de overige monologen die avond. En omdat het een monoloog over theater was, betekende dat je daarna ook anders keek naar de andere monologen. Want wat gebeurt er als eerst inleving en Stanislavski worden afgewezen (en blijkt dat je zonder inleving juist geraakt wordt) en vervolgens zie je vier monologen gebaseerd op inleving. Monologen waar de spelers zeker hun best deden, maar monologen die mijn hart niet raakte. Punt bewezen zou ik zeggen.
's Avonds ging ik slapen en draaide me op mijn zij, dacht nog even terug aan intelligente ontregeling en het echte luisteren, kuchte en viel in slaap.

Op zoek naar een verdwenen schrijver. Clausewitz. Joost de Vries.

Soms werkt het prima, soms ook niet. Een boek in delen lezen. Bij Clausewitz van de jonge Nederlandse schrijver Joost de Vries werkte het minder. Hoewel het boek ook bestaat uit verschillende soorten fragmenten (en daarmee doe het in de verte denken aan het fantastische Cloudatlas van David Mitchell) verdient het aanbeveling om de roman in één keer uit te lezen. Dan valt alles beter op zijn plaats. Ik kocht het boek na de zeer lovende recensie van Elsbeth Etty in de NRC, maar desondanks bleef het een tijdje op een stapel liggen.
Het is een roman die in fragmenten de speurtocht beschrijft naar de verdwenen cultschrijver Ferdynand LeFebvre. Een schrijver over de oorlog, die een tijdje neerstrijkt in Amsterdam en daar in de kringen van 'Mulisch c.s.' verkeert en dan in het niets op gaat. De jonge onderzoeker Tim Modderman is bezig met een promotieonderzoek en in dat niet alledaagse onderzoek leren we LeFebvre kiezen via zijn eigen werk, brieven, onderzoek, ontmoetingen en wat al niet meer. Een onderzoek dat je bijna zelf zou willen doen. Het boek toont niet alleen het literaire leven, maar stelt ook vragen over wat de literatuur nu brengt. Het is een boek dat intrigeert en je doet verlangen naar meer werk van zowel de niet-bestaande LeFebvre en vooral van Joost de Vries.

A Stoker - Rainy Seasons. IFFR 13 - 14.

De grote vraag na afloop van 'A Stoker' is wie heeft de muziek gecomponeerd? Terwijl de film een zwartgallig beeld geeft van 'bad people' in het hedendaagse Rusland, klinkt er voortdurend opgewekte, Latijns-Amerikaans achtige gitaarmuziek. Ironisch of bizar, bij het verlaten van de zaal hoor je velen er over praten. Centraal in de film staat een stoker, op ouderwetse wijze gooit hij kolen op de ovens in een niet nader omschreven fabriek. Soms komt de maffia langs en gaan er - tamelijk nonachalant - ook wat lijken het vuur in. Maar de stoker, een Afganistan-veteraan met een hersenschuddig, werkt ook constant aan een misdaadroman. Bovendien vertelt hij aan twee kleine buurmeisjes die naar het vuur komen kijken over de 'bad people'. Het is in zekere zin een sombere film, want als iets niet lijkt te tellen is het een mensenleven. Dat lijkt voor de stoker ook het geval, maar niet als de dood dichtbij komt, dan rest hem niets anders dan wraak en daarna zijn eigen dood. De enige hoop is dat het meisje een andere herinnering aan hem bewaart.
Voor de laatst film 'Rainy seasons' is een deel van de Rotterdams-Iraanse gemeenschap uitgelopen. Ook deel van de Tijgercompetitie, deze film gaat over een tiener in Teheran, hoe om te gaan met de scheiding van zijn ouders, drugs en een onverwachte ontmoeting. Interessant om eens op een andere manier naar Iraanse jongeren, maar verder niet echt een hoogtepunt.
Al met al een festival met nieuwe ontdekkingen als Pa Negre van Villaronga, een bijzonder curiusom als de Red Western, een indrukwekkende historische documentaire over Caucescu en een mooie onbereikbare liefde in Les Amours Imaginaires.

The Sky Above - The Mill and the Cross - Speak. IFFR 10 - 12.

Van de tijgercompetitie zie ik dit jaar twee films (geen van beiden won een prijs). Zaterdagochtend begon met 'The Sky Above'. Een Braziliaanse film waarin fragmenten worden getoond uit het leven van een transseksueel, een voetbalsupporter en een wannabe-schrijver. De meeste scènes zijn in een redelijke donkere omgeving gefilmd, dus dat is staren op de vroege ochtend. Zoeken ook want de verbanden tussen de mensen lijken er niet, en de betekenis van hun levens wordt ook niet duidelijk. Geen van allen hebben ze grote verwachtingen, maar iets meer hoop was welkom geweest.
'The Mill and the Cross' probeert het schilderij van Pieter Breughel 'De Kruisgang' tot leven te brengen. Een interessant project dat hoewel het interessante details onthult (dat de Romeinse soldaten die Christus omringen als Spaanse soldaten in het rood zijn afgebeeld die jacht maken op ketters) en het inzoomt op de diverse aspecten van het schilderij, als film niet echt overtuigt. Ook al toont de film wat aan het schilderij vooraf gaat of wat daarna komt. De symboliek gaat snel overheersen zodat het soms lijkt op een quiz over hoe goed je het lijdensverhaal kent (en inderdaad de man in het zwart blijkt Judas). Wel nodigt de film uit om het schilderij eens in het echt in Wenen te gaan bekijken.
De laatste film van de middag was 'Speak' een verhaal over een doof meisje in Oeganda dat naar zus in de grote stad gaat, daar de weg kwijt raakt, verkeerde vrienden ontmoet maar gelukkig mensen van 'Deaflink' tegenkomt. Het idee is niet onaardig, maar de spanning tussen de twee zussen komt niet tot leven. In het toneelstuk Broers was de spanning tussen een dove en horende broer veel sterker. Maar het inkijkje in Oeganda was wel aardig.

Le Grand'Tour en Les Amours Imaginaires. IFFR 8 - 9.

Carnaval heb ik altijd een niet te doorgronden feest geworden. De aankondiging van een Waalse film over een groep mannen die besluiten door te gaan met carnaval vieren riep daarom vooral vragen. Maar het blijkt een bijzondere film. Een film die oogt als een documentaire en zoals uit de Q&A achteraf over een aantal jaren tamelijk spontaan tot stand lijkt gekomen. Lijkt denk ik, want volgens mij is het verhaal meer dan alleen een vrolijke wat langer uitgevallen tocht van een groep mannen. Natuurlijk het is een grappige film als ze zich verbazen op een kunstroute in Münster of als ze dronken en stoned bij ouders van Vincent inkopen komen doen. Maar daaronder is er ook een parallel met Christus die met zijn discipelen rond trok. Ze brengen een boodschap, gaan naar het water en Vincent begraaft zich in een kuil en staat dan weer op. Uiteindelijk verdwijnt hij, maar hij heeft iedereen geraakt en hun leven verandert. Het vrolijke gecombineerd met een soms religieuze zoektocht maakt het tot een bijzondere film.
Na deze vrolijke film was het tijd voor de nieuwe film van Xavier Nolan, wiens 'J'ai tué ma mère' met al zijn energie en woede veel indruk maakte. Hij is niet alleen de regisseur en schrijver van de film, maar ook één van de hoofdrolspelers en deed veel van de vormgeving. De film toont Marie en Francis beide hopeloos verliefd op Nicolas. Een hopeloze en onbereikbare liefde voor de mysterieuze schoonheid van Nicolas. Hij hoeft maar te glimlachen en beiden smelten. De hopeloze liefde bedreigt hun vriendschap. Het speciale is dat je je eerst afvraagt wat Nicolas nu zo speciaal maakt, maar geleidelijk volg je beiden in hun verliefdheid. Niet alleen de onbereikbare liefde is mooi in beeld gebracht, maar sowieso ziet de film er mooi uit. Vintage zoals Marie zegt. Een mooie vrijdagavond op het IFFR.

O estranho caso de Angélica. IFFR 7.

De magie van foto's is een vast element in films. In deze Portugese film krijgt de foto een magisch element als de fotograaf Isaac een zojuist overleden pas gehuwde vrouw moet gaan fotograferen. Als hij de foto neemt, opent ze haar ogen en glimlacht. Hij is direct verloren en kan alleen nog aan haar denken. Het nemen van andere foto's biedt geen soelaas meer. Hij is alleen nog op zoek naar haar. Zijn hospita - grappig neergezet - gaat zich steeds meer zorgen maken over Isaac wat is er toch aan de hand. Je volgt Isaac wel, maar echt begrijpen doe je hem niet. De film krijgt een steeds magischer karakter met geestverschijningen van Angélica en als hij droomt over een vogel die ontsnapt waarna de vogel van de hospita sterft. Het is duidelijk hij zal de geliefde die hij nooit ontmoette nu in de dood zal gaan volgen. Een magisch film die er mooi uitziet, maar die je niet echt raakt.

L'Illusion Comique - Characters - El Mar. IFFR 4 - 6.

Een drukke week met werk in combinatie met het filmfestival leidt er toe dat er nauwelijks tijd overblijft om een blog te schrijven. Nu voor mij het filmfestival weer voor een jaar voorbij deze blogs als terugblik. Als je veel theater ziet is het interessant om films over theater te zien. Zagen we vorig jaar een Braziliaanse film over het repeteren van 'Drie Zusters', nu 'L'Illusion Comique' een film van de Comédie Française met een moderne bewerking van een zeventiende eeuws stuk van Corneille. De tekst in Alexandrijnen is gehandhaafd, maar de setting is geheel gemoderniseerd. Het verhaal vol verwarring en bijna-doden is verplaatst naar een modern hotel, maar blijft ingewikkeld te volgen. In het theater kan een klassiek stuk toch met meer focus worden gebracht.
Het Koreaanse 'Characters' gaat in zekere zin ook over theater, want hoe schep je uit niets een verhaal. De karakters komen om de beurt uit een verlaten oud huisje en stellen zich voor: het verhaal kan beginnen. Maar het blijft toch zoeken naar wat het verhaal en de bedoeling is. Mooie beelden dat wel, maar echt volgen doe ik het niet.
El Mar is de tweede film van Villaronga die ik zie. Hoewel eerder gemaakt gaat deze film in zekere zin verder waar Pa Negre stopte. Opnieuw de Spaanse burgeroorlog, opnieuw jonge kinderen die geconfronteerd worden met geweld en zelf - onbedoeld - naar geweld grijpen. Die ervaringen blijven ze met zich meedragen ook ze elkaar jaren later weer tegenkomen in een sanatorium (en net als in De Toverbeerg duurt het verblijf er lang, maar wel met een andere sfeer). Homo-erotische gevoelens hebben geen kans, geweld blijft de enige optie. Alleen de non ontsnapt, zij kiest een andere weg.