Portugal.

Een weekje in de Alentejo en de Algarve.

1q84. Dan toch deel 3.

Na deel 1 en 2 van 1q84 van Haruki Murakami was ik in gespannen afwachting, hoe zou het verder gaan? Zouden Aomame en Tengo slagen in hun zoektocht naar de kern van het geheim en zouden ze elkaar ondanks alles vinden? Gelukkig werd mijn hoop van toen vervuld en slagen ze in hun zoektocht en vinden ze elkaar. Hoewel daarmee een bevredigend einde aan de triologie komt, is dit deel 3 toch ook een beetje teleurstellend.
Het sterke van de boeken van Murakami is dat je steeds meegaat in het ongerijmde. Keek ik na deel 1 en 2 toch even om naar de maan om te zien of er geen tweede maan bij was gekomen, na deel 3 hoefde ik niet te kijken of er inderdaad nog maar één maan boven de Portugese kust stond. Het boek is deels even spannend want je wilt steeds weten hoe het verder gaat, en doordat de hoofdstukken van de drie betrokkenen elkaar steeds afwisselen, spring je ook steeds in de tijd heen en weer wat de spanning verhoogt.
Maar het ongerijmde en toch logische van Murakami zit er deze keer minder in. De wijze waarop tot een ontknoping wordt gekomen geeft ook een dubbel gevoel. Natuurlijk wat is er mooier dan hoofdpersonen die zelf beseffen keuzes te kunnen maken; keuzes om in een andere realiteit te stappen en keuzes om voor een nieuwe eigen 'goede' realiteit te kiezen. Maar tegelijkertijd voelt het ook een beetje als een zwaktebod; het lijkt er op alsof alleen op deze manier een eind kon komen aan de verhaallijn, door de hoofdpersonen het verhaal te laten veranderen. Maar ondanks dat dubbele gevoel is het een spannend verhaal met een feel good einde; en dat is fijn om te lezen.

Vasalis. Mystieke ervaringen als de kern van het dichten.

'De idioot in bad' van Vasalis was het gedicht dat ik in de tweede klas van de middelbare school gekozen had om voor te dragen. Hoe ik aan het gedicht gekomen ben, weet ik niet meer - of het een eigen keuze was of een suggestie van de docent - maar het maakte wel veel indruk. Twee jaar geleden verscheen de indrukwekkende correspondentie tussen Vasalis en haar uitgever Van Oorschot. Nu las ik dan tijdens de vakantie 'M. Vasalis. Een biografie' van Maaike Meijer.
In deze biografie staan zowel de gedichten als de familie en vriendschappen van Vasalis centraal. Gedichten die niet alleen uitgebreid worden geciteerd maar ook geanalyseerd. Met aandacht voor de (schijnbare) tegenstellingen in de gedichten 'En elke week wordt hij opnieuw geboren / En wreed gescheiden van het veilig water-leven' en voor de mystieke ervaringen van Vasalis die vaak de oorsprong van het gedicht vormden. Ervaringen van buiten de tijd staan, waarbij het gaat om het zien en verbonden zijn. Ervaringen die niet-religieus van karakter zijn maar wel mystiek. Hoewel voor mij niet altijd even invoelbaar die ervaringen krijgen ze wel een centrale plaats in deze biografie en geven goed de kern van het dichterschap weer. De vriendschap met Reve is dan ook een vanzelfsprekende want ook voor hem staan mystieke ervaringen in zijn werk centraal.
De biografie gaat over Vasalis, maar door haar vriendschappen geeft het ook een tijdsbeeld van het (literaire) leven van de 20e eeuw. Vriendschappen en briefwisselingen met Ter Braak, Van Vriesland, Aafjes, Reve en Van Oorschot geven een veelzijdig beeld. Terecht ontbreken deze vriendschappen niet evenmin als de centrale plaats die haar ouders, zus, man en gezin in nemen. Want de volheid - met haar werk als jeugdpsychiater - van haar leven was zowel vreugde als belastend en belemmerde haar (deels) om meer te schrijven en te publiceren. Hoewel de postuum verschenen bundel 'De oude kustlijn' haar oeuvre bijna verdubbelde.

Platée. Een onverwacht ontroerend slot.

Na de intense uitvoering van Billy Budd is deze uitvoering van Platée van Rameau door De Nederlandse Opera vooral luchtig. Vrolijke muziek en een nietszeggend verhaal, maar de twist komt op het einde. Het verhaal van Jupiter die om zijn vrouw Juno van haar jaloezie te genezen, doet alsof hij met de lelijke bosnymf Platée wil trouwen.
Aan de aankleding en regie is niets 17e eeuws. De setting is nu een toiletjuffrouw in de jaren '60/'70 en de aankleding en het decor zijn perfect als beeld. Tegelijkertijd is de voorstelling eerst te veel over de top. Het is te zeer bedoeld om grappig te zijn en blijft daarmee leuk om naar te kijken (en natuurlijk te luisteren) maar meer ook niet. Schijnbaar in contrast daarmee is het einde. Op het moment dat het huwelijk gesloten gaat worden trekt een als priester verkleedde Juno de sluier van Platée af en barst in lachen uit. Van zo'n vrouw kan Jupiter onmogelijk houden, hoongelach is dan ook haar deel. Misschien juist door het over de top zijn van de scènes daarvoor raakt deze scène wel. Je bent ontroert omdat voor
Platée de liefde en het geluk even echt scheen, zij wordt nu buitengesloten en bespot. Waar de muziek het gelacht en de bespotting laat horen, benadrukt de regie het tragische en na al het amusante werkt dat zeer goed.
De muziek wordt goed uitgevoerd door de Akademie für Alte Musik Berlijn onder leiding van René Jacobs. Succes van de avond is natuurlijk terecht de bariton die Colin Lee gestalte en stem geeft. Bovendien is het altijd weer mooi om Johannette Zomer te horen zingen bij de DNO.

Het geheven vingertje. Ontregelend jeugdtheater van MAX.

Zaterdagavond gaan we naar het 'nieuwe' theater Gouvernestraat. Nieuw is hier een erg relatief begrip, want alles lijkt nog op het oude LantarenVenster zelfs de bijna kale ficus staat er nog steeds. De voorstelling 'Het geheven vingertje' is eigenlijk ook niet nieuw want een reprise van theatergroep MAX. uit 2008 en toen winnaar van de Gouden Krekel. Het mag dan een reprise zijn het is een fantastisch leuke en ontregelende voorstelling die spot met alle ideeën over jeugdtheater. Het begint al met een actie en dan een 'preek' over al die jongeren die steeds maar jeugdtheatervoorstellingen zouden verstoren. En niet zo maar een verhaal maar eentje met kaarsen en een lang moment van stilte. Zulke stilte en zo'n preek lijken nu niet het meest geschikt om jongeren in de juiste stemming te krijgen.
Daarna barst het echter los. De acteurs slopen de speelplaats die op het toneel staat tot verbazing maar ook opwinding van het (jonge) publiek. Hier gebeurt tenminste wat. Daarna voltrekken zich absurdistische scènes over wat er op de speelplaats gebeurt en vooral over hoe volwassenen zich gedragen en alle volwassenen in de zaal horen de fragmenten die zij zelf of hun kennissen ook zeggen als het over kinderen gaat. Niet alleen is het absurd, maar toch tekenend, ook is het erg beeldend en fysiek theater. Het einde is bijzonder - eerst acteurs die bijna uit de kleren gaan en dat voor kinderen - maar dan mag het publiek zelf een einde aan de voorstelling maken. Een bijzondere, absurde, vrolijke, ontregelende en energieke voorstelling.

Spoken. Een piëta in de regen.

Het regent, en het regent. Gedurende de hele voorstelling 'Spoken' regent het. Het toneelbeeld is prachtig, regen, droefheid, een eettafel, een zitje en twee schuivende wanden met videoprojecties. De regen benadrukt de sombere stemming aan het Noorse fjord waar Spoken van Ibsen zich afspeelt. Toneelgroep Amsterdam zorgt een beklemmende voorstelling; aan het noodlot is niet te ontsnappen. Hoewel de zoon Oswald probeert te ontsnappen uit het sombere huis naar het licht en de kunst, haalt het verleden van zijn vader hem dubbel in. Niet alleen wil ook hij zich 'vergrijpen' aan een dienstmeisje, ook de syfilis van zijn vader treft hem.
Hans Kesting is een gladde dominee Manders die alleen al met zijn handen de dubbelzinnige en sluwe kanten van de dominee tekent. Marieke Heebink zet een moeder neer die uit alle macht geprobeerd heeft haar zoon te redden, de 'onechte' dochter van haar man een plaats in haar leven te geven, de naam van haar man ondanks al zijn liederlijkheid hoog te houden en dan moet ontdekken dat ze heeft gefaald, dat de spoken haar inhalen. Eelco Smits speelt de zoon Oswald die langzaam beseft dat hij gek wordt. De scènes tussen moeder en zoon roepen 'Angels in America' in herinnering waarin Marieke Heebink en Eelco Smits schoonmoeder en zoon waren. Het einde is beklemmend Oswald die naar de zon verlangt, er om schreeuwt, maar de zon komt niet door de regen heen. Zijn moeder kan haar liefde alleen nog tonen door hem uit zijn lijden te verlossen. En daar ligt hij als geliefde dode zoon in haar armen; een piëta in de regen.

Foto: Jan Versweyveld